Czy jeśli zasadzę drzewko bonsai w ziemi, wyrośnie z niego normalnej wielkości drzewo?
To pytanie prawdopodobnie zadawało sobie wielu spośród naszych czytelników, gdy mieli okazję podziwiać doskonale przycięte drzewka. Jeśli bonsai to miniaturowa wersja dużego drzewa, czy posadzenie go w ziemi uwolni jego prawdziwy potencjał? Odpowiedź brzmi – prawdopodobnie tak! „Naukowcy wiedzą, że rozwój roślin jest niezwykle elastycznym procesem, w dużym stopniu uzależnionym od środowiska, w którym żyje dana roślina”, twierdzi Sablowski, kierownik Wydziału Biologii Komórkowej i Rozwojowej w ośrodku John Innes Centre. „Drzewka bonsai są małe ze względu na fakt, że ich rozwój odbywa się w warunkach ciągłej presji i nieustających ograniczeń”, dodaje. Fenotyp, czyli wygląd fizyczny większości żywych organizmów, stanowi wynik połączenia instrukcji genetycznych i wpływu warunków środowiskowych panujących w otoczeniu. Organizmy ludzkie rozwijają się na podstawie planu genetycznego, którego realizacja rozpoczyna się na etapie zarodka – po narodzinach człowiek rozwija się w stosunkowo niewielkim stopniu. W przypadku roślin jest inaczej – stale wykształcają nowe narządy takie jak liście, korzenie i kwiaty, które rozwijają się przez cały okres życia rośliny ze struktur zwanych merystemami. To ciągłe odrastanie i rozwój od źródła sprawia, że są niezwykle elastycznymi organizmami. „Dla roślin każda chwila stanowi nową możliwość do zareagowania na zmianę w ich środowisku i otoczeniu”, wyjaśnia Sablowski. Komórki merystemów w drzewkach bonsai nie różnią się niczym od potężnych odpowiedników drzew, zawierają też podobne instrukcje genetyczne. „Gdy zapewnimy takiej roślinie dostęp do wystarczającej ilości składników odżywczych, światła i wody, komórki te spróbują zrobić to, do czego zostały genetycznie zaprogramowane – doprowadzić do rozwoju dużego drzewa”. Dzięki wsparciu finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu SOS-CROPS Sablowski badał genetyczne fundamenty rozwoju roślin. Niższe rośliny uprawne gwarantują większe plony ze względu na fakt, że ich wyższe odpowiedniki są w większym stopniu narażone na działanie czynników atmosferycznych takich jak wiatr i deszcz. Z tego powodu agronomowie wyhodowali niższe warianty, jednak takie rozwiązanie może powodować niepożądane skutki uboczne. Zespół Sablowskiego podjął próbę nadmiernej aktywacji genu kontrolującego wzrost łodygi, aby w ten sposób doprowadzić do rozwoju niższych roślin. Realizowane przez zespół prace pozwoliły nam lepiej zrozumieć, w jaki sposób rośliny kontrolują swój rozwój. Sablowski ma jedno ostrzeżenie dla wszystkich czytelników, którzy skuszeni tą wiadomością pokuszą się o zasadzenie swojego małego drzewka na zewnątrz i obserwowanie jego rozwoju w nadchodzących latach. Ma ono związek z budową rośliny. „W przypadku takiego drzewa będzie można prawdopodobnie dostrzec pozostałości cienkiego pnia bonsai w jego dolnej części”. Warto zatem chronić taką roślinę przed wiatrem. Więcej informacji na temat badań przeprowadzonych przez Roberta Sablowskiego można znaleźć tutaj: Czy kształt i wysokość roślin są zapisane w genach?
Słowa kluczowe
SOS-CROPS, roślina, wzrost, gen, bonsai, drzewo, genetyka