Badania nad wytwarzaniem i użytkowaniem narzędzi kamiennych przez orangutany
Nauka wytwarzania i używania ostrych narzędzi kamiennych pozwoliła naszym przodkom na wykorzystanie nowych zasobów żywności. Jak dokładnie powstały te kamienne technologie i jak pierwsi ludzie nauczyli się je wytwarzać i wykorzystywać? W poszukiwaniu odpowiedzi na to pytanie naukowcy wspierani przez finansowany ze środków UE projekt STONECULT badali umiejętności wytwarzania i używania kamiennych narzędzi przez małpy człekokształtne. Wyniki przeprowadzonych przez nich badań opublikowano w czasopiśmie „PLOS ONE”. Według autorów badania narzędzia kamienne są najliczniej występującymi artefaktami, które wyszły spod ręki naszych przodków. „Wczesne narzędzia kamienne typowe dla wczesnej epoki kamienia obejmują celowo zmodyfikowane kamienie o ostrych krawędziach (np. odłupki i rdzenie) oraz niezmodyfikowane narzędzia kamienne, takie jak młotki i kowadła, datowane już na 3,3 miliona lat temu”, zauważa główna autorka dr Alba Motes-Rodrigo z Uniwersytetu w Tybindze (Niemcy), będącego gospodarzem projektu STONECULT, wraz ze swoimi współpracownikami w artykule zamieszczonym na portalu Sci-News.com. W dalszej części autorzy wyjaśniają znaczenie narzędzi kamiennych w ewolucji człowieka: Narzędzia te „poszerzyły wczesną niszę ekologiczną homininów, umożliwiając im na przykład oprawianie zwierząt, obróbkę mięsa, pozyskiwanie szpiku kostnego i modyfikację tkanki roślinnej. W rezultacie wytwarzanie i używanie narzędzi kamiennych wywołało z czasem istotne zmiany w uzębieniu, morfologii dłoni i wielkości mózgu homininów”. Jak jednak stwierdzają autorzy, „pomimo wyraźnego ekologicznego znaczenia narzędzi kamiennych w ewolucji człowieka, pozostaje kwestią sporną, w jaki sposób wykształciły się u niego umiejętności związane z ich wytwarzaniem i używaniem oraz jak zostały one opanowane przez prymitywne jednostki”. Aby lepiej zrozumieć to zagadnienie, zespół badawczy przeanalizował umiejętności wytwarzania i używania narzędzi kamiennych przez pięć nieszkolonych, niesocjalizowanych orangutanów.
Po owocach ich poznacie
W pierwszym eksperymencie zespół badał wytwarzanie i używanie narzędzi przez dwa samce orangutana w ogrodzie zoologicznym w Kristiansand w Norwegii. Każdy z nich otrzymał betonowy młotek, przygotowany czertowy rdzeń oraz dwa pudełka, w których znajdowała się połówka owocu. Aby dostać się do owoców, orangutany musiały przeciąć sznur (imitujący ścięgno zwierzęce, w jednym pudełku) lub silikonową membranę (imitującą napiętą skórę zwierzęcą, w drugim pudełku). Podczas gdy oba orangutany uderzały młotkiem o ściany i podłogę pomieszczenia, żaden z nich nie próbował uderzyć w czertowy rdzeń, aby uzyskać odłupki o ostrych krawędziach, którymi można by przeciąć silikonowy sznur. W ramach drugiego eksperymentu poza innymi materiałami orangutanom wręczono wykonany przez człowieka odłupek krzemienny. Tym razem jeden z nich wykorzystał otrzymany odłupek do przebicia silikonowej membrany. W trzecim eksperymencie wzięły udział trzy samice orangutana z ogrodu zoologicznego Twycross w Zjednoczonym Królestwie. Jego celem było sprawdzenie, czy człekokształtne, obserwując ludzi, mogą nauczyć się wytwarzania i używania kamiennych narzędzi. Po demonstracjach tylko jeden orangutan użył młotka, aby uderzyć w rdzeń na krawędzi, tak jak to zademonstrowano. Badanie finansowane w ramach projektu STONECULT (Do early stone tools indicate a hominin ability to accumulate culture?) „jest pierwszym, w którym opisano, że nieszkolone orangutany mogą spontanicznie używać ostrych kamieni jako narzędzi tnących”, twierdzą autorzy. „Nasze obserwacje sugerują, że dwa główne warunki wstępne dla wykształcenia się zdolności używania narzędzi kamiennych – uderzanie kamiennymi młotkami i rozpoznawanie ostrych kamieni jako narzędzi tnących – mogły istnieć u naszego ostatniego wspólnego przodka z orangutanami, 13 milionów lat temu”. Więcej informacji: strona projektu STONECULT
Słowa kluczowe
STONECULT, narzędzie kamienne, orangutan, małpa człekokształtna, hominin, wytwarzanie narzędzi