Edukacja w starożytnej Mezopotamii
Mezopotamia, usytuowana pomiędzy Tygrysem i Eufratem, zajmowała terytorium obecnego Iraku. Była to kolebka ludzkiej cywilizacji. Ludzie, którzy tam mieszkali, Sumerowie i Akadyjczycy, pozostawili po sobie skarb historii piśmiennictwa w postaci glinianych tabliczek, z których wiele świadczy o rozwijającym się systemie edukacji. Wiele z tych tabliczek znaleziono w mieście Nippur, głównym obiekcie prac realizowanych w ramach projektu MESOPOLIT wspieranego przez program Działania „Maria Skłodowska-Curie”. „W okresie, który można by nazwać Starym światem babilońskim, około 2 000 lat przed naszą erą, państwa-miasta konkurowały ze sobą o władzę”, wyjaśnia stypendysta programu „Maria Skłodowska-Curie” Robert Middeke-Conlin z Uniwersytetu w Kopenhadze (Dania). „W tym świecie powstało miasto Nippur. Nie było ono nigdy potęgą gospodarczą ani polityczną, stanowiło raczej ośrodek kultu i nauki”.
Ewolucja edukacyjna w Mezopotamii
Middeke-Conlin miał nadzieję, że poprzez analizę krytyczną różnych glinianych tabliczek z Nippuru i innych obszarów Mezopotamii zdoła lepiej zrozumieć, w jaki sposób szkolono urzędników i handlarzy oraz jak ewoluowała umiejętność czytania i pisania oraz liczenia. Poza Nippurem był on w stanie ustalić, że szereg tekstów, które wydawały się być tekstami administracyjnymi, w istocie był najprawdopodobniej wykorzystywany do uczenia urzędników w ramach swego rodzaju edukacji zawodowej. Z kolei w Nippurze badacz zdołał zobrazować użyteczność edukacji, a nawet podkreślić jej zróżnicowany charakter na terenach późniejszej Babilonii. „Nauka wiązała się z zapamiętywaniem dużej liczby słów i wyrażeń, a ostatecznie nawet całych tekstów”, opowiada. „Możemy sobie wyobrazić urzędnika jako kogoś, kto musiał potrafić czytać i pisać oraz wykonywać różne obliczenia”. Jeśli chodzi o matematykę, Middeke-Conlin zaobserwował rozwój sześćdziesiątkowego systemu liczbowego (z powodu którego obecnie dzielimy godzinę na 60 minut). Opracowanie tej złożonej metody mnożenia zajęło blisko 200 lat. W ramach projektu prześledzono wpływ tej ewolucji matematycznej na teksty gospodarcze i administracyjne. Na koniec zapisy historyczne podkreślają znaczenie edukowania geodetów i przekazywania im wiedzy. „Ludzie ci byli bardzo potrzebni przy projektach takich jak budowanie kanałów”, dodaje Middeke-Conlin. „Obserwujemy tu rozwój naprawdę zaawansowanej matematyki”.
Obraz życia w Babilonie
Imponującym osiągnięciem projektu MESOPOLIT było połączenie różnych dyscyplin naukowych. Middeke-Conlin zauważa, że dotychczas uczeni zajmujący się historią matematyki oraz lingwiści badający język Sumerów trzymali się wyłącznie swoich własnych dziedzin. Przyjęcie bardziej kompleksowego podejścia do interpretacji starożytnych tekstów umożliwiło uczonemu stworzenie bardziej precyzyjnego opisu ich zastosowania. Na przykład rozbieżności i pomyłki mogłyby świadczyć o tym, że tabliczki wykorzystywano w podobny sposób jak zeszyty ćwiczeń. „Wykazałem, że niektóre teksty wyglądające na pisma administracyjne były najprawdopodobniej wykorzystywane do nauczania, co oznacza, że nie muszą wcale odzwierciedlać rzeczywistości administracyjnej”, zauważa. Middeke-Conlin odkrył również w źródłach historycznych coś, co świadczy o długotrwałej debacie na temat sposobu wdrożenia „nowego” odkrycia liczb w systemie sześćdziesiątkowym. Debata ta mogła rozgrywać się w różnych ośrodkach administracyjnych w całej Mezopotamii. „Chciałbym, by kwestia ta została dogłębniej zbadana”, stwierdza. W rzeczy samej, powstanie tego systemu liczbowego podkreśla również uniwersalną prawdę: podczas gdy każda cywilizacja wykorzystuje narzędzia przez siebie opracowane, narzędzia te zmieniają ludzi, którzy ich używają. „W przypadku mieszkańców Mezopotamii były to same liczby oraz abakus”, zauważa Middeke-Conlin. „Dla nas jest to Internet. Rozwijamy się w oparciu o narzędzia, które tworzymy”.
Słowa kluczowe
MESOPOLIT, Mezopotamia, cywilizacja, Sumerowie, Akadyjczycy, Babilonia, Nippur, sześćdziesiątkowy system liczbowy
