Dlaczego węże nie mrugają?
Na wstępie od razu zdradzimy, że każdy, kto chciałby konkurować z wężem o tytuł mistrza w długości niemrugania, przegra. „Węże nie mogą mrugać z tego prostego powodu, że nie mają powiek”, wyjaśnia Bruno Simões, badacz z Uniwersytetu Plymouth w Zjednoczonym Królestwie. Simões zajmuje się badaniem ewolucji oczu węży od 10 lat. „Każdy etap ewolucji można odczytać z narządu wzroku zwierzęcia”, mówi badacz. „Dlatego każdy, kto chce lepiej poznać ewolucję węży powinien spojrzeć tym zwierzętom prosto w oczy”. Choć współcześnie żyjące węże nie mają powiek, ich oko jest chronione przez przeźroczystą łuskę, zwaną okularem. Jest to zasadniczo taka sama łuska, jak te, które pokrywają całe ciało węża, tyle że odpowiednio zmodyfikowana. Okular pełni rolę podobną do powieki, ochraniając oko i nawilżając je. W odróżnieniu jednak od powieki, węże regularnie zrzucają okular wraz z pozostałymi łuskami w trakcie wylinki.
Niemrugające oko, które zapewnia ciągłe widzenie
Zdaniem Simõesa brak powieki jest wynikiem długiego procesu ewolucyjnego. „Na pewnym etapie węże zamieszkiwały te same tereny co wygłodniałe dinozaury. Dlatego, aby utrzymać się przy życiu, musiały się przystosować”, wyjaśnia badacz. Jednym ze sposobów przystosowania się było przejście na bardziej nocny tryb życia. „W toku tej transformacji budowa oka węża stopniowo ulegała uproszczeniu”, tłumaczy Simões. „Myślę, że to wtedy węże straciły powiekę, a w jej miejsce pojawiła się łuska, która dała zwierzęciu możliwość niezamykania oczu”. Jest to dobry moment, aby zadać pytanie o to, jak śpią węże, skoro nie zamykają oczu. Simões mówi, że naukowcy nie znają odpowiedzi na to pytanie. I dodaje: „Możemy tylko domniemywać, że gadzi mózg węża umożliwia mu spanie z otwartymi oczami i że może to być dodatkowy ważny mechanizm obronny – odpowiednik trzymania warty”.
Węże w żółtych okularach przeciwsłonecznych
Ewolucja oka węża nie zakończyła się na utracie powieki. Z powodu utraty ochrony, jaką zapewniała powieka, samo oko również musiało ulec zmianie. Ten krok w ewolucji jest najbardziej widoczny w soczewce oka współczesnych węży, którego budowa jest uzależniona od trybu życia zwierzęcia: dziennego lub nocnego. „Węże żerujące w nocy mają przeźroczystą soczewkę, która pozwala im widzieć lepiej w nocy”, zauważa Simões. „Z kolei węże żerujące w dzień mają żółtą soczewkę, która chroni oko i siatkówkę przed niebezpiecznym światłem UV, podobnie jak okulary przeciwsłoneczne”. Simões dodaje, że u wielu gatunków węży o nocnym trybie życia oko rozwinęło większą zdolność do zwężania źrenicy. Tym samym potrzeba ochrony oka za pomocą powieki stała się kwestią dyskusyjną. „Bardziej szczegółowe zrozumienie ewolucji oka daje nam lepszy wgląd w pochodzenie węży i mechanizmy adaptowania się tych zwierząt do stale zmieniającego się środowiska i klimatu”, podsumowuje badacz. Kliknij tutaj, aby dowiedzieć się więcej o badaniach Simõesa: Wgląd w ewolucję złożonych oczu jaszczurek i węży
Słowa kluczowe
Evol-Eyes, węże, ewolucja, oczy węża, okular, ewolucyjny, powieki, mruganie