Nowe informacje na temat życia w epoce brązu
Kultura nuragijska, która rozwinęła się na śródziemnomorskiej wyspie Sardynia mniej więcej w okresie od 1700 do 900 lat p.n.e. słynie ze wznoszenia tysięcy monumentalnych kamiennych wież. Choć archeolodzy szacują, że kiedyś istniało nawet 10 000 takich wież, do naszych czasów zachowało się zaledwie kilka tysięcy. „Nuragijczycy budowali również monumentalne groby zwane grobami gigantów, a także liczne budowle rytualne poświęcone wodzie”, zauważa pracująca nad projektem ZANBA stypendystka programu Maria Skłodowska-Curie, Emily Holt, z Uniwersytetu w Cardiff w Zjednoczonym Królestwie. „Bardzo aktywnie zajmowali się obróbką metalu, tworząc sztabki, broń oraz narzędzia, a także tysiące niewielkich figurek z brązu”. Jednakże o kulturze tego ludu we wczesnym okresie wiadomo znacznie mniej. „Większość badań koncentruje się na późniejszych okresach, gdy kultura nuragijska tworzyła swe najbardziej imponujące osiągnięcia architektoniczne”, stwierdza Holt.
Próbki z przeszłości
Twórcy projektu ZANBA, realizowanego przy wsparciu programu działań „Maria Skłodowska-Curie”, spróbowali rzucić światło na ten wczesny okres, aby dowiedzieć się więcej o tym, w jaki sposób powstała kultura nuragijska. Miejsce badane przez Holt – Sa Conca ‘e sa Cresia w pobliżu miasta Siddi w południowo-środkowej części Sardynii – zostało poddane datowaniu metodą radiowęglową. Badacze ustalili, że pochodzi ono z okresu ok. 1750–1450 r. p.n.e. czyli z wczesnego etapu kultury Nuragijczyków. W swoim projekcie Holt zastosowała technikę zwaną analizą izotopów. Dokonując ekstrakcji strontu, azotu i węgla ze starożytnych szczątków zwierząt domowych, miała nadzieję dowiedzieć się czegoś o ich diecie. Mogłoby to pomóc znaleźć odpowiedź na pytanie, jak i gdzie hodowano zwierzęta. Być może udałoby się też poznać ważne informacje dotyczące typu społeczeństwa, które wtedy istniało. Na przykład: czy był to okres rozwoju konsolidacji politycznej, czy stosowano wtedy strategie intensyfikacji działań gospodarczych? Najpierw jednak trzeba stworzyć mapę bazową środkowej Sardynii opartą na izotopach strontu. Pozwoli to uzyskać materiał, z którym będzie można porównać starożytne próbki. „Brak dobrej mapy bazowej Sardynii utrudniał postępy badań nad mobilnością z wykorzystaniem izotopów strontu”, wyjaśnia. Na początek Holt i jej zespół zgromadzili i przeanalizowali współczesne próbki roślin, aby stworzyć mapę bazową. Następnie przeanalizowali zęby zwierząt domowych wykopane w Sa Conca ‘e sa Cresia. „Wymagało to bardzo precyzyjnych odwiertów w celu wycięcia próbek szkliwa z zębów. Dopiero wtedy możliwe było przeprowadzenie ich analizy chemicznej”, dodaje Holt.
Odkrycie starożytnej historii
Obecnie Holt kończy pierwszy etap projektu – pierwszą mapę bazową Sardynii opartą na izotopach strontu. „Będzie to bardzo ważne osiągnięcie”, stwierdza badaczka. „Po ukończeniu mapy każdy archeolog będzie mógł ją wykorzystać w celu przeprowadzenia analizy swoich próbek w oparciu o izotopy strontu Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie testów szczątków zwierzęcych pozyskanych z Sa Conca ‘e sa Cresia. „Wszystko, co znajdziemy, będzie interesującym odkryciem, ponieważ tak mało wiemy”, dodaje Holt. „Jeśli ustalimy, że hodowali zwierzęta blisko domu, że być może była to hodowla intensywna, może to sugerować, że tworzyli oni niewielkie organizacje państwowe, których wzajemne relacje były dość napięte. To z kolei może oznaczać, że konsolidacja polityczna zachodząca w późniejszym okresie w historii Nuragijczyków wymagała pewnych dopracowanych strategii oraz skoordynowanych wysiłków”. Jeśli jednak zostanie dowiedzione, że zwierzęta hodowano z dala od miejsc zamieszkania, może to sugerować, że podstawy współpracy i konsolidacji miały bardzo wczesne początki. Mówiąc ogólniej, zrozumienie społecznych, politycznych i gospodarczych struktur nuragijskich na Sardynii mogłoby nam pomóc w zrozumieniu, w jaki sposób w niektórych częściach europejskiej części basenu Morza Śródziemnego powstał niezwykle ważny punkt ludzkiej historii, w okresie pod koniec epoki brązu oraz na początku epoki żelaza.
Słowa kluczowe
ZANBA, izotop, epoka brązu, Sardynia, nuragijski, cywilizacja, kultura, archeolodzy
