Nowe wytyczne pomogą w opracowywaniu odpowiedzialnych innowacji
Pionierskie badania naukowe i innowacje od zawsze przynoszą społeczeństwom ogromne korzyści. Przełomowe odkrycia przyczyniły się do rozwiązania problemu przewlekłych chorób, osiągnięcia bardziej zrównoważonego rolnictwa i wprowadzenia na rynek szeregu nowych produktów. Jednak nowym technologiom zawsze towarzyszy pewien stopień niepewności. W obliczu obaw dotyczących ewentualnego wpływu na środowisko lub zdrowie, decydenci stosują tzw. zasadę ostrożności.
Zasada ostrożności
Ta zapisana w traktatach europejskich zasada ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska i zdrowia poprzez zapobiegawcze podejmowanie decyzji, jeśli istnieje jakiekolwiek ryzyko. „Zasada ostrożności pozwala decydentom podejmować działania w obliczu niedopuszczalnego ryzyka, niepewności naukowej i obaw społecznych”, wyjaśnia koordynatorka projektu RECIPES Kristel De Smedt z Uniwersytetu w Maastricht w Niderlandach. „Innymi słowy, w razie wątpliwości, należy zachować ostrożność”. Jedną z trudności jest brak wyraźnej zgody co do tego, w jaki sposób zasada ostrożności powinna być wdrażana w praktyce. Chociaż zasada ostrożności zachęca do wczesnego działania w celu zminimalizowania ryzyka, krytycy uważają, że nadmierne stosowanie tej zasady może hamować innowacje technologiczne.
Odpowiedzialne innowacje
Projekt RECIPES łączy zasadę ostrożności z pojęciem „odpowiedzialnej innowacji” i pomaga decydentom stosować zasadę ostrożności w sposób, który z jednej strony chroni obywateli, z drugiej zaś zachęca do podejmowania przedsięwzięć naukowych. Na początek w ramach projektu dokonano oceny wdrażania zasady ostrożności w Europie od 2000 roku. Pomogło to zespołowi opracować ramy koncepcyjne, które łączą zasadę ostrożności z tym, co nazywa odpowiedzialną innowacją. „Przyjęliśmy pogląd, że innowacja musi mieć swój cel”, dodaje De Smedt. „Powinna na przykład przyczyniać się do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju”. Następnie zespół zastosował te ramy do serii studiów przypadków. Te studia przypadków dotyczyły takich kwestii jak debata na temat organizmów modyfikowanych genetycznie, substancji chemicznych zaburzających gospodarkę hormonalną oraz wykorzystania sztucznej inteligencji w opiece zdrowotnej. Przeprowadzone studia przypadków stanowiły podstawę na potrzebę scenariuszy stosowania zasady ostrożności i innowacji w przyszłości. Ważną konkluzją dyskusji z różnymi interesariuszami było stwierdzenie, że ostrożność nie stoi w zasadniczej sprzeczności z innowacyjnością.
Wskazówki dla decydentów
Jednym z kluczowych przesłań projektu RECIPES jest to, że zasada ostrożności działa najlepiej, gdy jest stosowana zarówno w roli zabezpieczenia, jak i kompasu. Jako zasada prawna i zabezpieczenie może ona uzasadniać wczesne podejmowanie działań politycznych lub regulacyjnych w celu zarządzania niepewnym ryzykiem, zapewniając obywatelom UE ochronę. Pełniąc rolę kompasu lub zasady politycznej napędzającej innowacje, może ona stymulować w środowisku naukowymi debaty na temat potencjalnych skutków, prowadząc do koniecznych zmian w rozwoju w celu dokonywania zrównoważonych wyborów. To właśnie zespół projektu rozumie przez odpowiedzialną innowację. Głównym rezultatem tego projektu było opracowanie dokumentu z wytycznymi dla decydentów. Powstał on w oparciu o studia przypadków przeprowadzone w trakcie projektu, a także na warsztatach z decydentami i interesariuszami, aby uwzględnić ich opinie. W dokumencie zawarto wytyczne dotyczące postępowania z niepewnym ryzykiem, kierując się wspomnianą zasadą odpowiedzialnej innowacji. Jest on skierowany nie tylko do decydentów, ale także do agencji rządowych, organizacji wspierających polityki oraz organów zajmujących się regulacją ryzyka. Zespół projektu RECIPES opracował również specjalne zalecenia dla sektora chemicznego i technologii genowych, aby wyjaśnić, jakie znaczenie miałyby wytyczne dla tych dwóch sektorów i jak można by wdrożyć odpowiedzialne innowacje. Pomoże to zwiększyć zrozumienie koncepcji ujętej w jej ramach i napędzać nowatorskie badania.
Słowa kluczowe
RECIPES, technologie, zasada ostrożności, innowacje, zdrowie, rolnictwo, choroby
