Rozpowszechnianie dywersyfikacji upraw w całej Europie
Dzisiejsze rolnictwo często charakteryzuje się dużymi polami uprawnymi, na których uprawia się ograniczoną liczbę gatunków roślin. Chociaż model ten przyczynił się do zwiększenia efektywności ekonomicznej sektora, spowodował również, że rolnictwo stało się mniej odporne i w coraz większym stopniu zależne od stosowania nawozów chemicznych i pestycydów. Brak różnorodności upraw w połączeniu ze stosowaniem nawozów i pestycydów często prowadzi do licznych przypadków występowania szkodników i chorób, erozji gleby, utraty jej żyzności i zanieczyszczenia oraz zmniejszenia różnorodności biologicznej. „To, co pierwotnie miało wesprzeć sektor rolny, teraz zagraża jego istnieniu”, mówi Antoine Messéan, kierownik badań w INRAE, francuskim Narodowym Instytucie Badań ds. Rolnictwa, Żywności i Środowiska. „W rezultacie współczesne rolnictwo stało się niezrównoważone”. Dla badaczy takich jak Messéan rozwiązanie problemu zrównoważenia rozwoju rolnictwa leży w dywersyfikacji. „Dywersyfikacja upraw może zwiększyć różnorodność biologiczną w rolnictwie i wspierać procesy ekologiczne, które są niezbędne do zrównoważonej produkcji rolnej”, wyjaśnia. Jako koordynator projektu DiverIMPACTS (Diversification through Rotation, Intercropping, Multiple cropping, Promoted with Actors and value-Chains Towards Sustainability), Messéan prowadzi działania mające na celu zwiększenie wykorzystania dywersyfikacji upraw w całej Europie.
Współpraca z rolnikami
Jak wyjaśnia Messéan, dywersyfikacja upraw polega na zwiększeniu różnorodności roślin uprawnych na danym polu, zarówno w przestrzeni, jak i w czasie. „Wymaga to odejścia od dzisiejszych wysoce uproszczonych systemów upraw na rzecz zróżnicowanych systemów upraw charakteryzujących się dłuższym płodozmianem, uprawą wielu gatunków roślin, uprawą współrzędną lub połączeniem tych metod”, mówi. Dywersyfikacja upraw daje liczne korzyści, w tym mniejsze uzależnienie od nawozów i pestycydów, efektywniejsze wykorzystanie zasobów oraz zwiększenie produkcji i wartości odżywczej. „Praktyka ta może zmniejszyć ryzyko i zwiększyć odporność na zmiany środowiskowe poprzez dywersyfikację źródeł dochodu, przywrócenie różnorodności biologicznej i jakości gleby oraz ochronę upraw przed skutkami zmiany klimatu”, dodaje Messéan. Chociaż przejście na dywersyfikację upraw może wydawać się proste, to według Messéana w rzeczywistości nastręcza wielu trudności. „Korzyści płynące z tej dywersyfikacji różnią się w zależności od lokalnych warunków, co oznacza, że nie ma jednego, uniwersalnego rozwiązania”, wyjaśnia. Messéan twierdzi, że na całej długości łańcuchów wartości i systemu socjotechnicznego (polityka, edukacja, badania, regulacja) istnieje również szereg barier technologicznych, organizacyjnych i instytucjonalnych. „Lokalni rolnicy muszą zrozumieć ten proces i otrzymać wsparcie, którego potrzebują, aby dokonać przejścia na dywersyfikację upraw”, zauważa. Tu zaczyna się rola projektu DiverIMPACTS. Pracując ramię w ramię z lokalnymi rolnikami i interesariuszami z branży rolniczej, badacze objęli wsparciem 25 wielopodmiotowych studiów przypadku oraz szereg eksperymentów terenowych z zakresu agroekologii. W ramach studium przypadku w Niemczech badano na przykład, jak dywersyfikacja upraw może poprawić stabilność jakości wody, podczas gdy w Rumunii naukowcy badali, w jaki sposób rolnicy mogą zróżnicować płodozmian oparty na zbożu w niekorzystnych warunkach. „Poprzez kodyfikację rozwiązań z lokalnymi podmiotami i ocenę zrównoważonego charakteru dywersyfikacji upraw na różnych poziomach udało nam się zidentyfikować punkty krytyczne, które pomogą w opracowaniu strategii dywersyfikacji dostosowanych do lokalnych potrzeb, a jednocześnie spełniających pilne potrzeby rolnictwa w zakresie zrównoważonego rozwoju”, zauważa Messéan.
Pomoc rolnikom w przejściu na dywersyfikację upraw
Dzięki informacjom zdobytym podczas tych studiów przypadków i eksperymentów, w ramach projektu opracowano strategie dla rolników i sektora rolno-spożywczego. Posłużyły one również za podstawę kilku raportów, które pomogą decydentom zrozumieć znaczenie dywersyfikacji upraw i opracować mechanizmy wspierające rolników w tej zmianie. „Choć projekt DiverIMPACTS dobiegł już końca, to nasza praca dopiero się zaczyna”, podsumowuje Messéan. „Korzystając z rozpędu, jakiego nabraliśmy podczas tego projektu, obecnie wykorzystujemy zdobytą wiedzę w innych projektach i inicjatywach finansowanych ze środków UE”.
Słowa kluczowe
DiverIMPACTS, agroekologia, dywersyfikacja upraw, rolnicy, rolnictwo, uprawa, hodowla, nawozy, pestycydy, różnorodność biologiczna w rolnictwie, różnorodność biologiczna, zmiana klimatu