Nowe strategie dotyczące odporności na klimat i różnorodności biologicznej lasów
Znaczenie środowiskowe i gospodarcze lasów jest powszechnie znane. Lasy są siedliskiem dla niezliczonej ilości żywych organizmów, pomagają w kontrolowaniu opadów, parowania i przepływu wody oraz zapobiegają erozji gleby. Ponadto są źródłem drewna oraz różnych innych produktów pochodzenia leśnego, w tym owoców, żywicy i leków. Wraz z odchodzeniem Europy od paliw kopalnych można oczekiwać, że zapotrzebowanie na leśną biomasę będzie się stale zwiększało. Ten trend stanowi zagrożenie dla istniejących ekosystemów leśnych, które już znajdują się pod dużą presją związaną ze zmianą klimatu i obecnością gatunków inwazyjnych nieposiadających naturalnych wrogów. Eksperci coraz wyraźniej uświadamiają sobie potrzebę przyjęcia nowych strategii, które umożliwią zachowanie wielofunkcyjności naszych cennych lasów.
Większa odporność lasów
Celem finansowanego ze środków UE projektu B4EST było rozwiązanie problemu tych zagrożeń poprzez zwiększenie odporności i produktywności lasów przy pomocy działań adaptacyjnych z wykorzystaniem zasobów genetycznych lasu. Kluczową sprawą dla tego podejścia było wypracowanie koncepcji zwanej adaptacyjną hodowlą lasu. Podejście to bierze pod uwagę wpływ zmian klimatycznych oraz odporność różnych gatunków drzew z zamiarem zwiększenia różnorodności biologicznej i konkurencyjności unijnej gospodarki opartej na zasobach naturalnych. „Nowa adaptacyjna hodowla lasu ma podstawowe znaczenie dla rozwoju regionalnych i krajowych strategii leśnych na rzecz adaptowania się do zmian klimatycznych i łagodzenia ich skutków”, wyjaśnia koordynatorka projektu B4EST, Catherine Bastien z francuskiego instytutu INRAE. Na początku projektu badacze przeprowadzili kompleksową analizę zdolności adaptacyjnych różnych gatunków drzew, zarówno rodzimych, jak i egzotycznych, w europejskich lasach. Wiązało się to z oceną ich tolerancji na różne czynniki stresu. Następnie do strategii hodowli włączono informacje na temat genomu oraz narzędzia genomiczne, a także połączono modele przewidywania wydajności ze scenariuszami klimatycznymi.
Planowanie strategii adaptacyjnych dla lasów
Zespół projektu opracował wytyczne dla czterech różnych regionów w Europie: krajów nordyckich, terenów leśnych w Szkocji, wybrzeża Atlantyku oraz równin aluwialnych w środkowej i południowej Europie. Badacze zidentyfikowali najważniejsze wyzwania i cele związane z wykorzystaniem doskonalszego materiału reprodukcyjnego lasu oraz nakreślili alternatywne strategie gospodarki leśnej. „W ramach projektu B4EST zebraliśmy dokładniejszą wiedzę naukową na temat gatunków wrażliwych na zmiany oraz kompromisów między produktywnością, odpornością i zdolnością reprodukcyjną”, mówi Bastien. „Nowe wyniki nie ujawniły wyraźnych ograniczeń dla hodowli wielocechowej, co jest bardzo dobrą wiadomością w kontekście rozwoju lasów o wysokiej zdolności adaptacyjnej”.
Narzędzia umożliwiające lepszą gospodarkę leśną
Zespół projektu opracował ponadto narzędzia, które pomogą naukowcom i leśnikom w ocenie wpływu zmian klimatycznych i planowaniu strategii adaptacyjnych. Te zasoby, o nazwie Climate Matching Tool oraz Climate Downscaling Tool, są ogólnie dostępne do pobrania i zapewniają łatwy dostęp do historycznych i przyszłych danych klimatycznych. Powstały również narzędzia do genotypowania dla sześciu najbardziej popularnych europejskich gatunków drzew. „Opracowaliśmy również dwa inne narzędzia wspomagania procesów decyzyjnych”, podkreśla Bastien. „Przewodnik hodowcy koncentruje się na sośnie szkockiej i świerku pospolitym, a jego celem jest pomóc użytkownikom w wyborze optymalnych źródeł nasion odpowiednio do obecnych i przyszłych warunków klimatycznych”. Drugie narzędzie symulacyjne ma na celu pomóc zarządcom lasów w zbadaniu wpływu różnych scenariuszy klimatycznych na różnorodność genetyczną. Bastien i jej zespół mają nadzieję, że ta wiedza oraz narzędzia przysłużą się istotnie zarządcom lasów oraz decydentom w czasach, gdy wpływ zmian klimatycznych stanie się faktem. „Eksperci z zakresu leśnictwa, a także społeczność zajmująca się ochroną lasów, otrzymali dostęp do wszystkich osiągnięć projektu oraz aktualnych wytycznych hodowlanych”, dodaje badaczka. „Hodowla musi być prowadzona w sposób zorganizowany i przy większej współpracy, a projekt B4EST dostarczył aktualnych i opartych na badaniach naukowych informacji, które pomogą ten cel osiągnąć”.
Słowa kluczowe
B4EST, las, zmiana klimatu, różnorodność biologiczna, drewno, biomasa, gatunki inwazyjne
