Model agentowy wspiera modernizację systemów zarządzania ruchem lotniczym Oparta na dowodach ocena polityki, wykorzystująca zaawansowaną technologicznie symulację procesu decyzyjnego, przyspieszy wprowadzenie nowych technologii zarządzania ruchem lotniczym. Transport i mobilność © Gorodenkoff/stock.adobe.com Wykorzystanie technologii cyfrowych w zarządzaniu ruchem lotniczym (ang. Air Traffic Management, ATM) zwiększy wydajność, bezpieczeństwo i odporność tych systemów, jednocześnie minimalizując ryzyko opóźnień i szkodliwy wpływ na środowisko. Będzie to w dużej mierze zależało od zwiększonej automatyzacji i lepszej łączności cyfrowej pomiędzy systemami i funkcjami pokładowymi i naziemnymi. W przeszłości podmioty związane z ATM bardzo powoli otwierały się na nowe technologie. Mimo że ewolucja technologii jest nieunikniona, do pomyślnej realizacji tego procesu potrzebne są strategie polityczne i instytucje sprzyjające transformacji przemysłu. Unia Europejska jest na tym polu bardzo aktywnym graczem. Przykładem jest Wspólne Przedsięwzięcie SESAR 3, będące partnerstwem publiczno-prywatnym współfinansowanym przez UE, które powstało w celu przyspieszenia realizacji inicjatywy „Digital European Sky” dotyczącej utworzenia europejskiej cyfrowej przestrzeni powietrznej w oparciu o badania i innowacje. Wpisujący się w ramy Wspólnego Przedsięwzięcia SESAR projekt ITACA miał na celu poszerzenie wiedzy na temat czynników stymulujących i utrudniających wprowadzenie innowacyjnych technologii do zarządzania ruchem lotniczym z myślą o przyspieszeniu procesu modernizacji systemów ATM. Trudności w modernizacji systemów ATM Kluczowymi decydentami w kwestii wdrożenia technologii ATM są przede wszystkim linie lotnicze, porty lotnicze oraz instytucje zapewniające służby żeglugi powietrznej. Najważniejszą rolę w tym procesie odgrywają jednak inne zainteresowane strony, w tym dostawcy technologii, producenci statków powietrznych, związki zawodowe i – co ogromnie ważne – decydenci polityczni. W celu przyspieszenia modernizacji należy odpowiednio wyważyć różnorodne interesy i problemy tej niezwykle zróżnicowanej grupy interesariuszy. Względy finansowe, krytyczna rola bezpieczeństwa i trudności związane z transformacją systemu, który musi być zawsze sprawny, a także fakt, że główny inwestor często nie jest beneficjentem – to tylko niektóre z wyzwań. Jak podaje koordynator projektu David Mocholí González z firmy Nommon: „Wynikiem projektu ITACA są ramy oceny polityki służące analizie polityki i jej wpływu na interesariuszy ATM, które umożliwiły przygotowanie opartych na dowodach zaleceń dotyczących najskuteczniejszych działań politycznych mających na celu pomoc w przyjęciu technologii ATM”. Aby było to możliwe, zespół projektu zastosował zaawansowane technologicznie podejście łączące takie dziedziny jak informatyka, matematyka, ekonomia i psychologia. Modelowanie agentowe, teoria organizacji przemysłowej, ekonomia behawioralna i eksperymenty z grami Model agentowy pozwala na symulację systemu jako zbioru autonomicznych jednostek podejmujących decyzje, zwanych agentami. Opracowany w ramach projektu ITACA zestaw narzędzi do modelowania odwzorowuje zachowanie europejskiego ekosystemu ATM poprzez połączenie modelowania agentowego z teorią organizacji przemysłowej i ekonomią behawioralną. Zespół projektu ITACA wykorzystał symulacje oparte na grach partycypacyjnych do kalibracji i walidacji swojego modelu agentowego. W ramach tych eksperymentów uczestnicy byli umieszczani w dynamicznym środowisku modelu agentowego, gdzie podejmowali decyzje w oparciu o podstawowe zasady. Symulacje oparte na grach partycypacyjnych – wykorzystując zgodność jeden do jednego między sztucznymi agentami a podmiotami ze świata rzeczywistego – zapewniają wyjątkowo potężne ramy dla walidacji zachowań agentów. Metoda kija i marchewki: zachęty i wymogi stymulujące wdrożenie technologii ATM „Polityka nie jest jednakowo korzystna dla wszystkich, a jej stosowanie może mieć gorsze skutki, niż nierobienie niczego, jeżeli niekorzystnie wpłynie na zachowanie niektórych interesariuszy. Połączenie zachęt ekonomicznych i egzekwowania przepisów daje najlepsze rezultaty, jeśli chodzi o wyniki gospodarcze i wydajność operacyjną”, podkreśla Mocholí. Wyniki działań politycznych są również w dużym stopniu zależne od kosztów i korzyści wdrażania technologii, co sprawia, że ocena kosztów i korzyści nowych technologii jest niezbędna. Ponadto w przypadku, gdy główny inwestor nie jest głównym beneficjentem, polityka powinna koncentrować się na tym kluczowym interesariuszu z uwagi na fakt, że pociągnie on za sobą także inne podmioty, co pozwoli ułatwić proces wdrożenia. Ramy oceny polityki opracowane w projekcie ITACA umożliwiają porównanie różnych strategii politycznych w oparciu o zestaw wskaźników dotyczących skuteczności przyjęcia technologii, wydajności operacyjnej i wyniku gospodarczego, a także określenie mechanizmów, które pojawiają się przy wdrażaniu polityki, oraz ich wpływu na podzbiór interesariuszy. Ramy te mają wspierać politykę, która przyspieszy przyjęcie technologii w sektorze ATM, zarówno w wymiarze zachęt, jak i egzekwowania przepisów – z korzyścią nie tylko dla bezpośrednich zainteresowanych stron, ale także dla podróżnych i środowiska naturalnego. Słowa kluczowe ITACA, ATM, zarządzanie ruchem lotniczym, ocena polityki, model agentowy, symulacje oparte na grach partycypacyjnych, ekonomia behawioralna, teoria organizacji przemysłowej, modelowanie ekonomiczne
