Dlaczego angielski alfabet składa się z 26 liter?
By móc zrozumieć, dlaczego alfabet angielski składa się z 26 liter, trzeba najpierw prześledzić historyczne powiązania między społeczeństwami, kulturami i językami, które ukształtowały wszystkie systemy pisma. W połowie XX wieku Ignace Gelb opisał ewolucję systemów pisma, w myśl której te najwcześniejsze są klasyfikowane jako prymitywne i piktograficzne, a wersje sylabiczne (takie jak alfabet) stanowią szczyt osiągnięć kulturowych. „Takie podejście jest obciążone bagażem kulturowym i nie jest dokładne”, komentuje Steele, starsza badaczka na Wydziale Nauk o Starożytności Uniwersytetu w Cambridge. „Wiemy, że różne rodzaje systemów zapisu współistniały w różnych okresach historycznych”. Steele przytacza egipskie hieroglify jako dobry przykład systemu pisma, który rozwinął się w sposób niemalże liniowy – od znaku przedstawiającego rzecz, przez znak przedstawiający słowo oznaczające rzecz, do dźwięków w słowie oznaczającym rzecz. Dźwięki te można następnie wykorzystać do tworzenia innych słów o różnych znaczeniach, aby wyrazić abstrakcyjne pojęcia.
Angielski w piśmie
Około pierwszej połowy drugiego tysiąclecia przed naszą erą pracownicy egipskiej kopalni mówiący północno-zachodnim językiem semickim stworzyli własny system pisma na podstawie egipskich hieroglifów. „Stworzyli znaki dostosowane do własnego języka. Alef, wywodzący się z północno-zachodniego semickiego słowa oznaczającego woła, wygląda jak głowa woła”, wyjaśnia Steele. „Podobnie jak w przypadku hieroglifów, w ich zapisie dany symbol odpowiadał jednej spółgłosce występującej w ich języku”. Powstały w ten sposób alfabet składał się prawdopodobnie z około 22 liter, a fonemy spółgłoskowe miały prawie bezpośrednie przełożenie na litery. Jednak w językach indoeuropejskich, do których należy między innymi język grecki, istniało wiele słów zawierających dźwięki, których nie dało się zapisać za pomocą samych znaków spółgłoskowych. „Dlatego wcześni twórcy alfabetu dodali znaki odpowiadające samogłoskom do początkowego zestawu i w ten sposób powstał alfabet grecki, a później łaciński składający się z 25–26 liter”, wyjaśnia Steele. W okresie średniowiecza, wraz z rozprzestrzenianiem się katolicyzmu, łacina i alfabet łaciński zostały spopularyzowane przez europejskie kościoły. „Najstarsze zapiski w języku staroangielskim sporządzano germańskimi runami, a od około VI wieku Anglicy zaczęli używać łaciny. W pierwszych tekstach spisanych alfabetem łacińskim można natknąć się na zapis mieszany i wypatrzeć pojedyncze runy”, nadmienia uczona. Alfabet angielski składał się więc z 26 liter odpowiadających liczbie fonemów w alfabecie łacińskim.
Mieszanina symboli
Historycy udokumentowali wiele przypadków ingerencji w rozwój alfabetu. Na przykład we wczesnym alfabecie łacińskim nie było litery „G”. W mowie używano już tego dźwięku, więc stworzono odpowiadająca mu literę przez dodanie kreski do „C”, a nowy symbol zajął siódmą pozycję w alfabecie. W tym miejscu wcześniej znajdowało się „Z”, które usunął rzymski cenzor Appiusz Klaudiusz Caecus około 300 roku p.n.e. „Z niektórych źródeł wynika, że po prostu nie lubił tej litery, ale bardziej prawdopodobne jest to, że była ona zbędna, ponieważ nigdy nie była osobnym fonemem w mówionej łacinie. Litera ta została przywrócona, gdy Rzymianie zdali sobie sprawę, że potrzebują jej do dokładnej transkrypcji greki”, mówi Steele. Czy Steele, ekspertka w dziedzinie języka, dodałaby lub usunęła któreś znaki z obecnie stosowanego alfabetu? „Choć dobrze byłoby móc zapisywać niektóre dźwięki, takie jak «sh», za pomocą jednej litery zamiast dwuznaku, to w pierwszej kolejności zajęłabym się ujednoliceniem i uproszczeniem pisowni, by była łatwiejsza do przyswojenia”, odpowiada badaczka. „Wtedy jednak stracilibyśmy wyjątkowe historie zapisane w samym alfabecie – historia nie zawsze jest łaskawa dla takich zabiegów”. Kliknij tutaj, aby dowiedzieć się więcej o badaniach Steele: Odkrywanie związków między wczesnymi systemami pisma
Słowa kluczowe
CREWS, alfabet, pismo, fonem, litera, angielski, język, hieroglif, łacina