Nowe spojrzenie na wpływ zbyt długiego czasu spędzanego przed ekranem
Szacuje się, że na całym świecie przeciętna osoba spędza, patrząc w ekran, prawie siedem godzin dziennie. Niezależnie od tego, czy jest to komputer, telefon czy czytnik książek elektronicznych, czas spędzany przed ekranem wciąż rośnie – od 2013 roku wzrósł aż o 50 minut dziennie! „Wielogodzinne spędzanie czasu na korzystaniu z ekranowych urządzeń multimedialnych jest powszechne w codziennym życiu większości dzieci i dorosłych we wszystkich społeczeństwach na całym świecie”, mówi Anders Grøntved, profesor nauk o zdrowiu na Uniwersytecie Południowej Danii. „Ale jaki wpływ, jeśli w ogóle, ma ten nadmierny czas spędzany przed ekranem na nasz ogólny stan zdrowia i samopoczucie?” Dzięki wsparciu finansowanego ze środków UE projektu SCREENS Grøntved postanowił się o tym przekonać.
Zmiana dotychczasowego podejścia
Celem projektu było lepsze zrozumienie potencjalnego wpływu korzystania z ekranów cyfrowych na zdrowie i zachowanie dzieci i dorosłych. „Większość badań w tej dziedzinie miała charakter obserwacyjny lub została przeprowadzona w sztucznych warunkach laboratoryjnych, co oznacza, że ich dowody na związek przyczynowy między czasem spędzanym przed ekranem a zdrowiem były w najlepszym razie słabe”, wyjaśnia Grøntved. Dlatego też projekt SCREENS, który otrzymał wsparcie ze strony Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, postanowił przyjąć inne podejście i zaprojektować nową platformę badawczą do metodologicznej i obiektywnej oceny korzystania z ekranów cyfrowych. Przy wykorzystaniu różnych aplikacji opracowanych dla szeregu typów urządzeń oraz nowego znormalizowanego kwestionariusza wypełnianego przez rodziców i same osoby badane, platforma umożliwiła badaczom pomiar wykorzystania ekranów cyfrowych przez uczestników w dłuższej perspektywie i w środowisku swobodnego życia. „Według naszej wiedzy jest to pierwsza platforma narzędzi oceny przeznaczonych do badań, które nie tylko kompleksowo oceniają nawyki dzieci w zakresie korzystania z mediów ekranowych i środowisko domowe, ale także pomagają w identyfikacji możliwych celów skutecznej interwencji”, dodaje Grøntved.
Wyniki, które są zarówno niepokojące, jak i zaskakujące
Korzystając z tej platformy oceny, naukowcy przeprowadzili badanie próbne z udziałem 345 uczestników z 89 rodzin. To, czego się dowiedzieli, było zarówno niepokojące, jak i zaskakujące. Naukowcy odkryli na przykład, że ograniczenie korzystania z ekranów cyfrowych w czasie wolnym w rodzinach z dziećmi skutkuje znacznym wzrostem ilości czasu spędzanego przez dzieci na aktywności. Nie ma jednak dowodów na to, by ograniczenie korzystania z technologii cyfrowych przez dorosłych wpływało na ich nawyki w zakresie aktywności. „Zaskakujące może być to, że nie znaleźliśmy żadnych dowodów na to, by ograniczenie korzystania z ekranu wpływało na czas trwania lub jakość snu dzieci”, mówi Grøntved. „Jednak ograniczenie korzystania z ekranów cyfrowych w czasie wolnym przez osoby dorosłe ma pozytywny wpływ na ich długość snu, a także poprawia ogólne samopoczucie psychiczne i nastrój”. Innym ważnym odkryciem jest to, że u dzieci rodziców o niższym wykształceniu i dzieci mieszkających z samotnym rodzicem znacznie częściej dochodzi do problematycznego korzystania z ekranów. Co więcej, naukowcy zaobserwowali, że nawyki rodziców w zakresie korzystania z mediów ekranowych, ich postawy wobec korzystania z nich oraz zasady korzystania z mediów ekranowych panujące w gospodarstwie domowym były silnie powiązane z rekreacyjnym korzystaniem z ekranów przez ich dzieci. „Odkryliśmy również, że uzależnienie rodziców od smartfonów, będące wskaźnikiem nadmiernego korzystania ze smartfonów, było konsekwentnie powiązane z większą liczbą uzewnętrznionych i uwewnętrznionych problemów behawioralnych oraz ogólnymi trudnościami behawioralnymi u ich dzieci”, zauważa Grøntved.
Ale to nie wszystko
Projekt SCREENS nie tylko zdołał rzucić nowe światło na aktualne kwestie związane ze zdrowiem publicznym, ale zrobił to z metodologiczną precyzją. Jednak choć sam projekt dobiegł już końca, prace jeszcze się nie zakończyły. „Obecnie prowadzimy prace nad innymi danymi z badania, aby dowiedzieć się, w jakim stopniu ograniczenie korzystania z ekranów wpływa na problemy behawioralne i emocjonalne dzieci, zażyłość rodziny i wspólnie spędzany czas rodzinny”, podsumowuje Grøntved.
Słowa kluczowe
SCREENS, czas spędzany przed ekranem, ekran, ekran cyfrowy, media ekranowe, smartfon, zdrowie publiczne
