Gdzie leży klucz do harmonijnej współpracy ludzi z robotami?
Kiedy wykonujemy zadania wraz z innymi ludźmi, doświadczamy poczucia wspólnej sprawczości – poczucia wspólnego, a nie indywidualnego dokonania. Ale czy to samo uczucie towarzyszy nam w przypadku pracy z robotami? Według naukowców skupionych wokół finansowanych przez UE projektów InStance i TeAMH-Robot, może tak być, ale pod jednym warunkiem. Aby człowiek mógł doświadczyć poczucia sprawczości wspólnie z robotem, ten musi zachowywać się w sposób społeczny, podobny do człowieka. Badanie pozwala dokładniej zrozumieć okoliczności, jakie są optymalne dla współpracy ludzi i robotów w tym samym środowisku. Badanie zostało przeprowadzone przez naukowców z Włoskiego Instytutu Technologii (IIT) w Genui, którzy podjęli się ustalenia, kiedy i pod jakimi warunkami ludzie traktują roboty jako intencjonalnych agentów. Korzystając z pomiarów behawioralnych i reakcji neuronalnych mierzonych za pomocą elektroencefalografii, uczeni zbadali, czy poczucie wspólnej sprawczości doświadczane przez człowieka zależy od tego, co postrzega on jako intencjonalność robota. Wyniki tych prac zostały opisane w artykule opublikowanym w czasopiśmie „Science Robotics”. „Jako ludzie nie funkcjonujemy w próżni społecznej, a większość naszych działań wymaga koordynacji w przestrzeni i czasie wspólnie z innymi osobami, abyśmy mogli osiągnąć dany cel”, zauważa starsza autorka badania prof. Agnieszka Wykowska, cytowana w informacji prasowej w serwisie „EurekAlert!”. Badaczka wyjaśnia, dlaczego doświadczenie wspólnego działania jest kluczowym aspektem naszej interakcji z innymi. „W naszym badaniu ustaliliśmy, że ludzie doświadczają tego poczucia wspólnej sprawczości z partnerem-robotem, gdy jest on przedstawiany jako intencjonalny agent, lecz nie wtedy, gdy jest przedstawiany jako mechaniczny artefakt”.
Eksperymenty
Poczucie wspólnej sprawczości – tj. wspólnej kontroli, którego doświadczamy, gdy pracujemy wspólnie nad wykonaniem zadań – jest podstawą, jeśli chodzi o budowanie zespołów. Uczestniczący w projekcie badacze najpierw zidentyfikowali jego mechanizmy w interakcji człowiek-człowiek, a następnie porównali reakcje z interakcją człowiek-robot. Interakcja ta polegała na przesunięciu kursora na ekranie w docelowe miejsce, a następnie potwierdzeniu pozycji kursora na celu, co powodowało wyemitowanie sygnału dźwiękowego. Aby ocenić postrzeganie robota przez ludzi podczas interakcji, naukowcy manipulowali podobieństwem robota iCub do człowieka w dwóch eksperymentach. W pierwszym z nich iCub wykonywał zadanie mechanicznie, w wyniku czego był postrzegany przez uczestników jako mechaniczny artefakt. W drugim teście, mającym na celu sprawienie, by uczestnicy postrzegali iCuba jako bardziej intencjonalnego i podobnego do człowieka, badacze nakazywali im najpierw wejść w interakcję z robotem w sposób, który zwiększyłby prawdopodobieństwo przypisania mu intencjonalności. Elementem tej interakcji był dialog, wymiana spojrzeń i wspólne oglądanie filmów, podczas których iCub przejawiał reakcje emocjonalne podobne do ludzkich. Analiza reakcji behawioralnych i neuronalnych uczestników wskazywała, że tylko w drugim eksperymencie mieli oni poczucie wspólnej sprawczości z humanoidalnym robotem. Wyniki badania wspartego przez projekty InStance (Intentional stance for social attunement) i TeAMH-Robot (Temporal Adaptation and anticipation Mechanisms in Human-Robot interaction) sugerują, że harmonijna praca zespołowa między ludźmi i robotami jest bardziej prawdopodobna, gdy robot jest postrzegany jako intencjonalny i społeczny agent, a nie jako urządzenie mechaniczne. Więcej informacji: strona projektu InStance projekt TeAMH-Robot
Słowa kluczowe
InStance, TeAMH-Robot, robot, humanoid, robot humanoidalny, wspólna sprawczość, intencjonalność, iCub