Duże jest piękne – jak nauka radzi sobie z projektami na szeroką skalę?
Współczesne badania naukowe opierają się na współpracy między badaczami i instytucjami. Bez niej ich realizacja byłaby w zasadzie niemożliwa. Dzięki temu staje się niemal drugą naturą dla badaczy, nawet jeśli na co dzień pracują samodzielnie lub w niewielkich zespołach. W ciągu ostatniej dekady byliśmy jednak świadkami popularyzacji łączenia sił przez naukowców zajmujących się naukami społecznymi i behawioralnymi, przedstawicieli różnych laboratoriów, instytucji badawczych i uczelni wyższych, reprezentujących wiele zróżnicowanych dziedzin i krajów. Celem tej współpracy były zwykle prace nad wybranymi projektami. Za przykład może posłużyć projekt ManyBabies(odnośnik otworzy się w nowym oknie), który zaangażował przeszło 500 partnerów z 50 krajów świata.
Razem możemy więcej
Zjawisko gromadzenia tak dużej liczby badaczy w ramach pojedynczych inicjatyw dorobiło się swojej nazwy w nomenklaturze okołonaukowej – określamy je angielską nazwą Big Team Science lub skrótem BTS, którą można luźno przełożyć jako naukę realizowaną przez wielkie zespoły. „BTS to nowy paradygmat prowadzenia badań, zakładający współpracę wielu badaczy w celu poszukiwania odpowiedzi na jedno pytanie lub rozwiązania pojedynczego problemu, które są kluczowe dla całej dziedziny nauki", wyjaśnia Nicolás Alessandroni, doktorant kanadyjskiego Uniwersytetu Concordia, którego wypowiedź została przytoczona w komunikacie prasowym(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Takie podejście jest niezwykle ważne ze względu na fakt, że dotychczasowy paradygmat zakładał prowadzenie badań w oderwaniu od innych badaczy, w wyniku czego zespoły działające w ramach pojedynczej instytucji bazowały na niewielkich zbiorach danych i ograniczonych próbach”. Badacz wyjaśnia także zalety wynikające ze stosowania takiego podejścia do realizacji badań: „Największą zaletą realizowania projektów naukowych w dużych zespołach jest to, że mogą do nich dołączyć wszyscy – zarówno studenci, jak i przedstawiciele kadry naukowej. Badania realizowane w modelu BTS pozwalają na wymianę rożnych doświadczeń, dzięki czemu istnieje możliwość spojrzenia na projekt z wielu zróżnicowanych punktów widzenia. Zdarzają się sytuacje, w których badacze z olbrzymim dorobkiem współpracują z młodymi studentami, którzy chcą przyczynić się do sukcesu projektu dzięki nowej metodyce prowadzenia badań”. Jak dodaje Alessandroni: „Nawet definicja nowego paradygmatu odnosi się do najważniejszych wartości nauki – przejrzystości, współpracy, dostępności, równości, różnorodności i włączenia społecznego, czyli zagadnień, które dotychczas były często pomijane w badaniach realizowanych tradycyjnymi metodami. Pod wieloma względami pokrywa się ona z koncepcją otwartej nauki, według której dane powinny być udostępniane otwarcie, a publikacje powinny być dostępne w czasopismach i repozytoriach o otwartym dostępie, dających dostęp do wiedzy bez pobierania opłat od czytelników”.
Praktyczne trudności
Podobnie jak w przypadku budowy dużych zespołów lub grup w innych sektorach, problemem środowisk akademickich i naukowych jest zarządzanie. Trudno zaprzeczyć bowiem tezie, że kierowanie dużymi grupami badaczy, a także zarządzanie zasobami i materiałami wiąże się z wieloma wyzwaniami, obejmującymi przede wszystkim dziedziny komunikacji, integracji, zarządzania, a także przypisywania autorstwa oraz zasług. Do tego dochodzą problemy logistyczne związane z językami, różnicami kulturowymi czy strefami czasowymi. Aby pomóc badaczom w budowaniu zespołów i zarządzaniu własnymi projektami, wraz ze swoim zespołem doświadczonym w stosowaniu metodyki BTS w praktyce, Alessandroni opracował przewodnik, który został opublikowany na łamach czasopisma naukowego „Royal Society Open Science”(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Znajduje się w nim między innymi opis najlepszych praktyk i sposobów radzenia sobie z wyzwaniami. Przewodnik zawiera przydatne wskazówki i informacje, które warto poznać przed rozpoczęciem realizacji projektu, a także czynności, które należy wdrożyć podczas jego rozpoczęcia, wdrażania i zakończenia. Badacze zakładają przy tym, że każdy projekt oparty na metodyce BTS ma swoją własną specyfikę, dlatego otwarcie przyznają, że opracowany przewodnik nie jest uniwersalnym rozwiązaniem, które sprawdzi się w każdym przypadku. Zauważają jednak, że stosowanie wspólnego podejścia może prowadzić do sukcesu, jednak kluczem jest jego dostosowanie. „Instytucje na całym świecie mogą przyczynić się do promowania współpracy w ramach projektów BTS opracowując nowe procesy, zasady i programy motywacyjne”, podsumowuje Alessandroni. „Oczywiście musi się to wiązać z istotnymi zmianami w środowisku akademickim i jego ekosystemie – to wiele zagadnień, które wciąż wymagają omówienia”.