Hodowla zwierząt: na drodze ku rozważnemu stosowaniu środków przeciwdrobnoustrojowych
Pomimo wielu zalet w zakresie leczenia zakażeń oraz dbania o dobrostan zwierząt, środki przeciwdrobnoustrojowe stanowią coraz większy problem i wielowymiarowe wyzwanie. Ich niewłaściwe lub nadmierne stosowanie w rolnictwie prowadzi bowiem do wykształcania, rozwoju i rozprzestrzeniania się oporności na te substancje wśród bakterii, co stanowi bezpośrednie zagrożenie zarówno dla zdrowia zwierząt, jak i ludzi. Co więcej, rutynowe profilaktyczne stosowanie antybiotyków u zwierząt gospodarskich może zakłócać naturalną równowagę społeczności drobnoustrojów żyjących wśród zwierząt i w ich otoczeniu, co z kolei może mieć negatywny wpływ na bezpieczeństwo żywnościowe.
Lokalny kontekst stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych
Finansowany przez UE projekt ROADMAP miał na celu zmianę paradygmatu stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w produkcji zwierzęcej w różnych kontekstach. Dostrzegając fakt, że nie istnieje jedno uniwersalne rozwiązanie pozwalające na ograniczenie ich stosowania, konsorcjum postanowiło zbadać lokalne, społeczne, ekonomiczne i techniczne czynniki, które przyczyniają się do zmienności stosowania tych leków w poszczególnych kontekstach. Interdyscyplinarny i partycypacyjny charakter projektu miał kluczowe znaczenie dla zbadania zjawiska antybiotykooporności, jak i stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w wymiarze globalnym. „Naszym celem było przyjrzenie się procesom decyzyjnym dotyczącym stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych w całym łańcuchu dostaw żywności w różnych krajach”, wyjaśnia koordynator projektu Nicolas Fortané. Zespół skupiony wokół projektu ROADMAP opracował lokalne i kontekstowe podejścia partycypacyjne, które zostały wdrożone w ramach 12 żywych laboratoriów działających w 10 różnych krajach, zajmujących się produkcją trzody chlewnej, drobiu, nabiału i wołowiny. Zastosowane strategie obejmowały zwiększanie bezpieczeństwa biologicznego, stosowanie szczepień oraz środków alternatywnych dla antybiotyków. Prace konsorcjum koncentrowały się na poprawie skuteczności monitorowania stosowania i przepisywania antybiotyków, wspierając opracowywanie i rozpowszechnianie dobrych praktyk dotyczących leków w hodowli. Przeprowadzone prace pozwoliły uzyskać bezcenną wiedzę na temat wspierania ograniczenia stosowania antybiotyków w produkcji zwierzęcej w Europie i innych częściach świata. Fortané twierdzi, że w proponowanych strategiach często pomija się strukturę łańcucha żywnościowego i relacje władzy między interesariuszami. Tymczasem przy opracowywaniu strategii rozważnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych powinny być również brane pod uwagę warunki pracy osób zawodowo zajmujących się zdrowiem zwierząt i model biznesowy szeregu podmiotów, takich jak lekarze weterynarii lub spółdzielnie.
Zalecenia dotyczące globalnej walki z antybiotykoopornością
W ramach wysiłków związanych ze zwalczaniem oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe zespół projektu ROADMAP przygotował informatory polityczne poświęcone holistycznemu podejściu do tego zagadnienia. Uczestnicy konsorcjum podkreślili konieczność wdrożenia systemowego przejścia do rozważnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych, wykraczającego poza zmiany szeregu zachowań. Wymaga to dopracowania weterynaryjnych systemów zdrowia publicznego wszędzie tam, gdzie jest to potrzebne, a także wspierania rozwoju systemów monitorowania i propagowanie holistycznej medycyny weterynaryjnej. „Chcemy, by lekarze weterynarii stali się doradcami zarówno w zakresie zdrowia zwierząt, jak i produkcji zwierzęcej – nie powinni być jedynie specjalistami od rozwiązywania problemów, jak dotychczas. Wysiłkom tym powinno towarzyszyć wprowadzenie mechanizmów legislacyjnych uzupełniających dobrowolne działania”, podkreśla Fortané. Zespół projektu ROADMAP podkreślił szczególne znaczenie innowacji społecznych i gospodarczych w zwalczaniu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Współpraca i skoordynowane działania różnych interesariuszy i różnych segmentów łańcucha dostaw żywności są kluczem do ograniczenia stosowania tych leków. Co więcej, potrzebne są zachęty skłaniające do zmiany obecnych praktyk, a wprowadzane działania profilaktyczne muszą być ekonomicznie opłacalne. Rozwiązania dostosowane do indywidualnych potrzeb, w tym możliwości finansowania rozwoju zawodowego w mniejszych sektorach, szkolenia i zwiększanie świadomości hodowców w zakresie problemów związanych ze stosowaniem środków przeciwdrobnoustrojowych, mogą stanowić pewną pomoc w walce z antybiotykoopornością, a zarazem przyczynić się do dbania o przyszłość zdrowia zwierząt, zdrowia publicznego i środowiska.
Słowa kluczowe
ROADMAP, stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych, oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, antybiotyki, produkcja zwierzęca, bezpieczeństwo żywnościowe, zwierzęta gospodarskie, nabiał
