Tajemnice interakcji między ludźmi a zwierzętami
Między organizmami zachodzą niezliczone odmiany różnych interakcji. Interakcje te, do których należy drapieżnictwo i symbioza, kształtują ekosystemy i stanowią podstawę różnorodności życia istniejącego na naszej planecie. Mutualizm, którego przykładem jest bliskie partnerstwo przynoszące korzyści obu uczestniczącym w nim gatunkom, występuje w całym świecie przyrody, choć jest niezwykle rzadki wśród zwierząt i ludzi. Takie interakcje są dobrze udokumentowane, natomiast mniej wiemy o roli cech wyuczonych w ich pochodzeniu, stabilności oraz konsekwencjach ewolucyjnych i ekologicznych. Projekt Honeyguides-Humans, finansowany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych, jest poświęcony badaniu niezwykłego mutualizmu między afrykańskimi ptakami i ludźmi zbierającymi miód oraz roli, jaką w tej interakcji odgrywają wyuczone zachowania. Miodowód duży (Indicator indicator) chętnie zjada wosk pszczeli, ale nie zawsze jest w stanie się do niego dobrać. Pokazuje więc ludziom, gdzie znajdują się gniazda pszczół, a ci przeganiają owady i otwierają gniazda. Ptak zjada wosk pszczeli, a ludzie miód.
Znaczenie zmienności kulturowej
Ten jedyny w swoim rodzaju mutualizm jest szczególnie interesującym modelem do badania, ponieważ interakcje te różnią się w różnych regionach Afryki ze względu na różnorodność kulturową wśród ludzi. „Zmienność kulturowa i ekologiczna kształtuje sposób, w jaki funkcjonuje ta współpraca”, wyjaśnia Claire Spottiswoode, główny pracownik naukowy na Wydziale Zoologii Uniwersytetu w Cambridge i koordynatorka projektu Honeyguides-Humans. Na przykład populacje ludzkie różnią się pod względem tego, czy i w jaki sposób zbierają pszczele gniazda oraz czy celowo oferują wosk miodowodom jako nagrodę, czy nie. „Co najbardziej zaskakujące, różne kultury zbieraczy miodu w różnych częściach Afryki używają różnych zawołań do komunikowania się z miodowodami, aby je przywołać i utrzymać ich uwagę, gdy za nimi podążają – czasami przez kilometr lub więcej – do gniazda pszczół”, mówi Spottiswoode. Do tych kulturowo ukształtowanych zawołań należą różne charakterystyczne tryle, chrząknięcia, krzyki, pieśni, gwizdane melodie i gwizdy wykonywane za pomocą instrumentów takich jak suszone owoce lub muszle ślimaków. Jednym z celów projektu było zbadanie, w jaki sposób tradycje dotyczące nagradzania ptaków i komunikacja między ludźmi a miodowodami zmieniają ich interakcje i wzmacniają inne cechy gatunkowe. Część wniosków ukazała się w badaniu na łamach „Proceedings of the Royal Society B” w 2022 roku. Zakończenie projektu przewidziano na maj 2024 r., stąd wiele wyników i analiz jest nadal na etapie finalizacji.
Współpraca z tradycyjnymi społecznościami
Spottiswoode podkreśla, że wszystkie badania jej zespołu zostały zainspirowane i były prowadzone przy wsparciu i współpracy społeczności zbieraczy miodu, w szczególności z wioski Mbamba w Rezerwacie Specjalnym Niassa w Mozambiku. „Żadna z badań w projekcie nie obyłoby się, gdyby nie ich pomysły, umiejętności, gościnność i zbierane bezpośrednio przez nich dane”, mówi uczona. Zgromadzone w projekcie dane istotne z ekologicznego punktu widzenia przyczyniają się bezpośrednio do zachowania tego niezwykłego przykładu współpracy międzygatunkowej. „Aby chronić te unikalne aspekty naszego ludzkiego dziedzictwa w przyszłości, musimy zadbać, że zarówno ludzie, jak i ich ptasi partnerzy pozostali zmotywowani do współpracy, w środowisku, które wspiera wspólne działania, a także by zachowali wspólną międzygatunkową wiedzę o tym, jak to robić”, mówi Spottiswoode. „Nasze badania nie ustają. Różnorodność tradycji zbierania miodu stała się inspiracją do postawienia wielu nowych pytań badawczych”, dodaje Spottiswoode. „Równie inspirujące okazują się techniki badawcze, których opracowanie umożliwił nam projekt – służące do śledzenia miodowodów czy zbierania danych przez tradycyjnych łowców miodu”.
Słowa kluczowe
Honeyguides-Humans, ptak, miód, człowiek, kulturowe, interakcje, wosk pszczeli, cechy
