Lokalne społeczności i podmioty motorem rozwoju turystyki kulturalnej na peryferiach Europy
Dzięki wzajemnej współpracy lokalne społeczności i zainteresowane podmioty mogą uwolnić potencjał turystyczny drzemiący w zmarginalizowanych i oddalonych miejscowościach. Jeśli lokalni mieszkańcy postawią swoją społeczność na pierwszym miejscu, turystyka kulturowa stanie się nie tylko celem samym w sobie, ale kołem zamachowym rozwoju regionu w wymiarze społecznym, gospodarczym i środowiskowym. Dlatego też wszystkie wysiłki zmierzające do osiągnięcia takiego rozwoju powinny skupiać się nie na turystach, a na ludności miejscowej.
Modele partycypacyjne i współpraca na rzecz rozwoju turystyki kulturowej
Celem projektu INCULTUM jest analiza potencjału podejścia zakładającego oddanie zarządzania turystyką w ręce lokalnych społeczności i podmiotów. „Innowacyjne podejścia oparte na uczestnictwie i współpracy mają na celu przemianę miejscowej ludności w bohaterów pierwszego planu. Ich zadaniem jest minimalizowanie negatywnych skutków niekontrolowanego napływu turystów, wzajemne uczenie się i doskonalenie dobrych praktyk, a także przekładanie ich na strategie i polityki”, wyjaśnia koordynator projektu José Maria Martín Civantos, profesor na Wydziale Historii Średniowiecznej oraz Nauk i Metod Historiograficznych Uniwersytetu w Grenadzie. „Ponadto projekt INCULTUM wspiera międzykulturowe zrozumienie poprzez wdrażanie oddolnych strategii, które mogą mieć pozytywny wpływ zarówno na mieszkańców, jak i turystów”.
Wykorzystanie zasobów dziedzictwa jako dobra wspólnego
Partnerzy projektu pracowali wspólnie z zainteresowanymi stronami, organami lokalnej administracji i decydentami nad treścią i walidacją zrównoważonych strategii przeznaczonych dla uboższych, oddalonych, peryferyjnych i pozbawionych przemysłu regionów w ośmiu państwach członkowskich UE i Albanii. Co ważne, każdy z tych krajów może się pochwalić bogatym dziedzictwem kulturowym i/lub naturalnym. Inicjatywy podejmowane w regionach pilotażowych obejmowały wiele rozmaitych działań, od analizy cmentarzy w Irlandii po badanie przepływów turystycznych na oddalonych obszarach szwedzkiego archipelagu i wielkich jezior. Na przykład w hiszpańskiej Grenadzie zawarto umowy o „płatności za usługi” mające służyć ochronie systemów nawadniających, których początki sięgają średniowiecza. Mimo że tego typu systemy mają ogromne znaczenie historyczne i społeczno-gospodarcze, nie są doceniane przez lokalne instytucje, a nierzadko nawet przez samą społeczność. Umowy mają formę dokumentu administracyjnego podpisywanego przez społeczności korzystające z systemu irygacyjnego, złożone z rolników i tradycyjnych użytkowników, oraz gminy. Płatność ma nie zawsze charakter finansowy. Może ona obejmować obustronne porozumienie, w ramach którego instytucje publiczne oferują wsparcie, na przykład zapewniając siłę roboczą do utrzymania infrastruktury hydraulicznej. Umowy dotyczą też utrzymania i ochrony nowych szlaków turystycznych opracowanych w czasie realizacji projektu INCULTUM. Kilka tras, które biegną wzdłuż kanałów irygacyjnych tradycyjnie używanych do dystrybucji wody, zostało przekształconych w szlaki dziedzictwa kulturowego. Rolnicy sami przedstawili pomysł tych tras, następnie je zbudowali, a obecnie zarządzają nimi, promując w ten sposób dziedzictwo rolnicze. Dodatkową zaletą tej inicjatywy jest ukazanie miejscowej społeczności w pozytywnym świetle. Oprowadzani przez rolników turyści poznają nie tylko teren, ale i lokalną kulturę wsi.
Budowanie zdolności i transfer wiedzy wsparciem zrównoważonej turystyki
Opracowany w ramach projektu portal szkoleniowy oferuje różnorodne zasoby w zakresie zrównoważonej turystyki, dziedzictwa kulturowego, innowacyjnych podejść partycypacyjnych, a także zaangażowania obszarów i społeczności stanowiących żywą kulturę. Z oferty szkoleniowej mogą korzystać lokalne zainteresowane strony i społeczności, studenci uniwersytetów, naukowcy, urzędnicy publiczni, podmioty zajmujące się rozwojem biznesu, specjaliści ds. turystyki oraz podmioty zarządzające dziedzictwem kulturowym. Dostępne dane, które zostały zidentyfikowane, zebrane i przeanalizowane przez uczestników projektu INCULTUM, dotyczą rozmaitych aspektów rozwoju miast i regionów, turystyki kulturowej oraz szerokiego wachlarza wskaźników społeczno-ekonomicznych. Wyniki stały się podstawą zaleceń na potrzeby projektowania skutecznej i zrównoważonej polityki turystyki kulturowej. „Wzmocnienie pozycji społeczności na obszarach pilotażowych poprzez ochronę i rozwój ich dziedzictwa przyczyniło się do ożywienia lokalnej turystyki”, podsumowuje Civantos. „Jako że wnioski z projektu INCULTUM wpływają na politykę, badania i praktykę, mają potencjał kształtowania bardziej zrównoważonej i bogatszej kulturowo przyszłości peryferyjnych regionów Europy”.
Słowa kluczowe
INCULTUM, turystyka, społeczność, turystyka kulturowa, dziedzictwo, rolnik
