Presja rodzicielstwa w erze cyfrowej — antropologiczny rzut oka
Chociaż istnieją dane ilościowe dotyczące korzystania przez dzieci z ekranu i zaangażowania w media cyfrowe, niewiele jest badań jakościowych dotyczących tego, jak wpłynęło to na dynamikę rodziny. Niewiele jest również informacji na temat wpływu ekranów na dobre samopoczucie dzieci i rodziców oraz poglądy rodziców na edukację i umiejętności cyfrowe. „Pomysł polegał na tym, aby uzyskać migawkę tego, w jaki sposób rodziny faktycznie żyją z ekranami lub urządzeniami, z mediami cyfrowymi, przy użyciu jakościowych perspektyw etnograficznych” — wyjaśnia Nofit Itzhak, antropolożka psychologiczna i stypendystka programu podoktorskiego na Wydziale Antropologii, Filozofii i Pracy Socjalnej Uniwersytetu Rovira i Virgili w Tarragonie w Hiszpanii. Większość badań dotyczących cyfryzacji opiera się na badaniach ilościowych, takich jak czas spędzany przed ekranem. To między innymi finansowany ze środków UE projekt Children Online CO:RE. Jak zauważa Itzhak, antropolodzy mogą jednak dostarczyć kontekstowych, bogatych danych na temat korzystania z ekranów lub urządzeń przez rodziny. Przy wsparciu programu działania „Maria Skłodowska-Curie”, projekt TecWell wykorzystywał techniki obserwacyjne w placówkach edukacyjnych i w domu, uzupełnione przez wywiady z rodzicami.
Urządzenia jako opiekunki do dzieci
„W dzisiejszych czasach rodzina nuklearna często nie ma wsparcia ze strony dalszej rodziny ani innych sieci społecznych” — zauważa Itzhak. W wielu rodzinach ekrany i urządzenia są używane jako „opiekunki do dzieci”, zapewniając dzieciom bezpieczne zajęcie i pomagając rodzicom radzić sobie z rosnącymi wymaganiami współczesnego życia. Itzhak odkryła stosunkowo niewielkie wspólne zaangażowanie w ekrany lub urządzenia, jako rodzina. „Jednocześnie ekran jest uważany za «złą opiekunkę», która szarpie dzieci, wciąga je” — mówi Itzhak. „Wielu rodziców uważa, że szkodzi to ich dzieciom, choć nie zawsze wiedzą dlaczego”.
Wpływ na dobrostan dzieci
Rozmowy z rodzicami ujawniły, że ekrany stały się częścią szerszego niepokoju związanego z dobrym rodzicielstwem i edukacją. Istnieje powszechna zgoda co do tego, że ekrany są szkodliwe dla dzieci, ale nie ma zbyt wielu szczegółów na temat tego, dlaczego tak się dzieje, wyjaśnia Itzhak. „W miastach dzieci nie mogą po prostu biegać na zewnątrz i bawić się z rodzeństwem lub przyjaciółmi, przynajmniej nie tak często, jak kiedyś” — dodaje. „I ten kontrast między fizycznością zabawy na świeżym powietrzu a bardziej siedzącym, poznawczym zaangażowaniem w ekrany jest często przywoływany przez rodziców, czasami z poczuciem nostalgii za utraconą idylliczną przeszłością”. „W starszym wieku pojawia się również zagrożenie związane z Internetem lub mediami społecznościowymi jako przestrzenią społeczną, w której rodzice nie mogą kontrolować ani mieć świadomości, z kim lub z czym kontaktują się ich dzieci” — mówi, wskazując na „poczucie lub strach rodziców przed utratą kontroli nad zachowaniem dziecka na sposób, które mogą stanowić dla nich zagrożenie”.
Niepokój rodziców związany z nieprzewidywalną przyszłością
Korzystanie z mediów cyfrowych przyczynia się również do niepokoju rodziców o przyszłość i o to, jak przygotować na nią swoje dzieci. „Kryzys środowiskowy, fakt, że przeżywamy czwartą rewolucję przemysłową, z szybkim i, jak dotąd, w większości nieuregulowanym wprowadzeniem systemów cyberfizycznych, sztucznej inteligencji do naszego życia. Wszystko wydaje się zmieniać bardzo szybko” — zauważa Itzhak. „Wielu rodziców szuka więcej informacji i porad: Jak powinienem wychowywać swoje dziecko?” „Reakcją niektórych rodziców na rosnącą cyfryzację i niepewność przyszłości jest chęć, by ich dzieci opanowały tę technologię, na przykład ucząc się programowania lub uczęszczając na zajęcia z robotyki”. „Rodzice o stosunkowo niewielkich umiejętnościach cyfrowych zwykle chcą, aby ich dzieci je zdobyły. Widzą w tym wartość i zwykle mniej boją się, że ich dzieci będą korzystać z technologii”.
Umiejętności cyfrowe i lepsze informacje
Lepsze umiejętności cyfrowe, o których mowa w finansowanym ze środków UE projekcie ySKILLS, oraz umiejętność korzystania ze sztucznej inteligencji zarówno przez dzieci, jak i rodziców, mogą pomóc złagodzić te obawy i poprawić samopoczucie. Według Itzhak ważne jest wspieranie rodziców informacjami i wiarygodnymi zasobami, w tym badaniami, aby zmniejszyć ich poczucie niepokoju i bezradności. „Nie chodzi tylko o umiejętności cyfrowe, ale o to, jak promujemy cyfrowy dobrostan rodziców i rodzin. Rodzice potrzebują większej pomocy, aby przeżyć erę cyfrową bez poczucia, że są stale winni i nie odchodząc od zmysłów” — dodaje.
Słowa kluczowe
TecWell, antropologia, smartfony, media cyfrowe, umiejętności cyfrowe, cyfryzacja, rodzina, rodzicielstwo
