Czy powinniśmy się martwić obecnością leków w wodzie?
Podczas gdy farmaceutyki mogą zdziałać cuda, jeśli chodzi o leczenie trapiących ludzkość chorób, prawdziwym problemem są ich dalsze losy. Podobnie jak niemalże wszystkie inne produkty, jakie spożywamy, również farmaceutyki trafiają w końcu do kanalizacji. Jeśli nie zostaną odpowiednio usunięte, mogą ostatecznie przedostać się do wód gruntowych, wód powierzchniowych – a nawet do wody pitnej. „Farmaceutyki są zaprojektowane tak, aby nie rozkładały się wewnątrz organizmu, co oznacza, że może pojawić się wiele »resztek«, które ostatecznie są wydalane jako odpady”, mówi Manuel Valiente, profesor chemii analitycznej na Uniwersytecie Autonomicznym w Barcelonie. Jak wyjaśnia Valiente, te wydalane z organizmu środki farmaceutyczne mogą przetrwać nawet po poddaniu ich konwencjonalnym procesom przetwarzania odpadów. „Koniec końców muszą one kiedyś trafić do łańcucha pokarmowego”.
Wypłukiwanie leków do strumienia wody
Co prawda za pojawienie się tego problemu w dużej mierze odpowiedzialne są szpitale i producenci leków, jednak prawdziwymi winowajcami jesteśmy my – osoby, które stosują farmaceutyki w domu. „To my dosłownie spłukujemy te leki wprost do strumienia wody”, dodaje Valiente. Po spłukaniu substancje te przedostają się do sieci kanalizacyjnej. Niestety, inaczej niż w przypadku innych chemikaliów i zanieczyszczeń, obecne metody oczyszczania ścieków nie są przystosowane do filtrowania wody pod kątem usuwania pozostałości farmaceutycznych. „Stosowane współcześnie procesy oczyszczania ścieków po prostu nie są przystosowane do radzenia sobie z tego typu związkami w tak niskich stężeniach”, zauważa Valiente. „W rezultacie mogą one trafić do naszej wody pitnej”.
Rakotwórcze, mutagenne i prawdopodobnie toksyczne
Jak twierdzi Valiente, zanieczyszczenie to może mieć bezpośredni wpływ na ludzi, szczególnie na osoby z obniżoną odpornością lub cierpiące na inne schorzenia. Stanowią one również podwyższone ryzyko dla dzieci i osób starszych. „Jest to problematyczne zanieczyszczenie, ponieważ substancje te mogą być rakotwórcze i mutagenne oraz działać toksycznie na rozrodczość”, zauważa. Mimo że problem ten nie jest nowy, wraz ze wzrostem wykorzystania leków rośnie również ilość odpadów farmaceutycznych, które dostają się do wody. Ograniczone opcje łagodzenia ryzyka Co można zrobić, aby uniknąć spożywania niepożądanych substancji leczniczych wraz z wodą? Niestety, mamy ograniczone pole działania. Pierwszym rozwiązaniem, jakie przychodzi na myśl, jest picie wody butelkowanej, jednak Valiente uważa, że nawet ona nie jest całkowicie wolna od zanieczyszczeń. „Chociaż generalnie jest bezpieczniejsza niż woda z kranu, jej poziom bezpieczeństwa tak naprawdę zależy od tego, czy dany producent wody butelkowanej stosuje zaawansowane badania kontrolne w uzupełnieniu do obowiązujących przepisów”, wyjaśnia. Do tego dochodzą kwestie odpadów tworzyw sztucznych i zrównoważonego rozwoju, które nieodłącznie wiążą się z wodą butelkowaną. Może też kusić pomysł, aby ograniczyć ilość wypijanej wody. Jest to jednak nie tylko nierozsądne z punktu widzenia zdrowia, ale także dość niepraktyczne podejście do ograniczenia ekspozycji na odpady farmaceutyczne. Skuteczniejszy sposób oczyszczania ścieków Spośród wszystkich możliwych rozwiązań najlepszym jest poprawa sposobu oczyszczania ścieków – i właśnie nad tym pracuje obecnie Valiente. Korzystając ze wsparcia projektu RECOPHARMA, który został sfinansowany w ramach działań „Maria Skłodowska-Curie”, Valiente kieruje badaniami mającymi na celu zaprojektowanie, opracowanie, walidację i zademonstrowanie skutecznej metody usuwania i odzyskiwania farmaceutyków ze ścieków. „Opracowaliśmy materiał adsorpcyjny, który okazał się zdolny do koncentracji i usuwania określonych farmaceutyków o śladowych stężeniach w zanieczyszczonej wodzie”, dodaje Valiente. Po zainstalowaniu tego innowacyjnego materiału w oczyszczalni ścieków zasadniczo działa on jak filtr, na bieżąco usuwając wykryte w ściekach leki. „Ponieważ trudno jest zmniejszyć ilość stosowanych leków, nasza praca musi się nadal skupiać na wykorzystaniu nowoczesnych kontroli analitycznych do usuwania ze ścieków określonych zanieczyszczeń o bardzo niskim stężeniu”, podsumowuje Valiente. Kliknij tutaj, aby dowiedzieć się więcej o badaniach Valiente: Ochrona wód pitnych przed substancjami aktywnymi leków
Słowa kluczowe
RECOPHARMA, farmaceutyki, leki, ścieki, zaopatrzenie w wodę, woda, choroby, przetwarzanie odpadów