Ustalenie dokładnego czasu kontaktu człowieka neandertalskiego i współczesnego
Mniej więcej 40 000 lat temu drogi naszych przodków i neandertalczyków przecięły się. Przez okres trwający około 5 000 lat oba gatunki oddziaływały na siebie w sposób, który wciąż jest przedmiotem gorącej debaty naukowej. Dzięki dowodom dostarczonym przez genetykę wiemy, że oba gatunki krzyżowały się ze sobą, ale dokładne określenie czasu ich interakcji zawsze było trudne. Wyniki badań radiowęglowych materiałów archeologicznych muszą być skalibrowane na podstawie niezależnych danych – tak zwanej krzywej kalibracyjnej. Do tej pory krzywa ta nie była wystarczająco precyzyjna, w związku z czym nie pozwalała na określenie dokładnego obrazu przeszłości. „Niepewności są tak duże, że – mówiąc metaforycznie – można to przyrównać do otrzymania dziś wiadomości e-mail od Juliusza Cezara”, mówi koordynatorka projektu RESOLUTION(odnośnik otworzy się w nowym oknie) Sahra Talamo, dyrektor Laboratorium Radiowęglowego na Uniwersytecie Bolońskim(odnośnik otworzy się w nowym oknie) we Włoszech. „Aż do tego stopnia sygnał czasu jest niewyraźny”.
Poszukiwanie drzew z okresu lodowcowego
W ramach projektu RESOLUTION, wspieranego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), Talamo i jej współpracownicy starali się ustalić pierwszą dokładną chronologię sięgającą aż 50 000 lat wstecz. W tym celu zespół dopracował krzywą kalibracyjną na podstawie próbek starożytnych, skamieniałych drzew. „Umożliwiło nam to znacznie lepsze zrozumienie czasu i charakteru interakcji między anatomicznie współczesnym człowiekiem a człowiekiem neandertalskim, co stało się podstawą do sformułowania kluczowych wniosków na temat chronologii, które wcześniej wykraczały poza nasze możliwości”, dodaje Talamo. Aby ustalić chronologię, zespół musiał najpierw zidentyfikować odpowiednie drzewa pochodzące z epoki lodowcowej. Poszukiwania zaprowadziły uczonych do przemysłowych kopalni piasku i żwiru we Włoszech oraz do podwodnego kopalnego lasu, który został niedawno odkryty u wybrzeży Portugalii. Korzystając z tych próbek drzew, zespół opracował tysiącletnią skalę dendrochronologiczną(odnośnik otworzy się w nowym oknie) dla wycinka ostatniego zlodowacenia, obejmującego okres mniej więcej od 18 475 do 17 350 lat temu. Ponadto doktorantka Silvia Cercatillo opracowała 220-letnią skalę dendrochronologiczną(odnośnik otworzy się w nowym oknie), która wykazała przydatność starożytnych drzew do dokładniejszej kalibracji radiowęglowej.
Dokładne datowanie odległej przeszłości
Naukowcy byli również w stanie uzyskać chronologicznie precyzyjne, bezpośrednio datowane dowody na obecność człowieka współczesnego i symboliczne zachowania na terenie Europy. Zostało to wykazane w dwóch najbardziej znaczących publikacjach. W pierwszej z nich zespół opisał odkrycie w polskiej jaskini wisiorka z kości słoniowej oraz rodzaju szydła (ostro zakończonego narzędzia), których wiek określa się na około 41 500 skalibrowanych lat. Najnowsze prace naukowców były poświęcone pionierskiej metodzie radiowęglowej określanej mianem „Radiocarbon 3.0.”, która stanowi bardziej precyzyjny system datowania, torujący drogę analizie radiowęglowej nowej generacji. „Precyzja i innowacje metodologiczne osiągnięte w ramach tego projektu stanowią fundament do rozszerzenia zakresu kalibracji opartej na rocznych przyrostach drzew, tak by obejmowała okres górnego plejstocenu, potencjalnie sięgając nawet 50 000 lat wstecz”, zauważa Talamo. „To nie tylko kamień milowy dla nauki, ale transformacyjny krok naprzód zarówno dla archeologii, jak i klimatologii”.
Historia współistnienia hominidów
Projekt RESOLUTION wykazał, że zamiast szerokiego współistnienia neandertalczyków i ludzi współczesnych należy raczej założyć, że oba gatunki zamieszkiwały różne regiony w określonych oknach środowiskowych. Ich wzajemne kontakty były prawdopodobnie uwarunkowane zarówno przez zmianę klimatu, jak i czynniki kulturowe bądź biologiczne. „Dzięki metodzie Radiocarbon 3.0. nie musimy się już ograniczać do ogólnych założeń dotyczących czasu pojawienia się Homo sapiens i zakresu, w jakim współistniał on z neandertalczykami”, zauważa Talamo. „Obecnie mamy bowiem możliwość śledzenia tych procesów w czasie rzeczywistym”. „Oprócz publikacji naukowych Talamo również wydała książkę(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (strona w języku włoskim) poświęconą pracy nad projektem RESOLUTION. Ma ona na celu zainspirowanie młodych naukowców do prowadzenia badań na podobnym poziomie.
