Nowy obiecujący kandydat na szczepionkę przeciwko chorobie Chagasa
Choroba Chagasa to zakażenie dotykające ludzi w 44 krajach. Jest ono wywoływane przez pierwotniaka z gatunku Trypanosoma cruzi (T. cruzi), przenoszonego na ludzi przez pluskwiaki z podrodziny Triatominae, powszechnie znane jako „całujące robaki”. Gdy nieleczona, choroba ta może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym uszkodzenia serca oraz problemów neurologicznych czy trawiennych. W niektórych przypadkach może nawet skończyć się śmiercią. Niestety, o leczeniu Chagasa łatwiej jest mówić, niż je zastosować. „Leki działają tak naprawdę tylko we wczesnej fazie zakażenia, cechującej się łagodnymi objawami, które zwykle pozostają niezauważone, dopóki choroba nie przejdzie w postać przewlekłą”, wyjaśnia Carlos Guzmán, pracownik naukowy Centrum Badań nad Zakażeniami im. Helmholtza(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (HZI). „Nawet jeśli choroba zostanie wykryta wcześnie, jej leczenie jest długotrwałe i często wiąże się z poważnymi zdarzeniami niepożądanymi”. Z tego powodu zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu CRUZIVAX(odnośnik otworzy się w nowym oknie) postanowił opracować kandydata na szczepionkę przeciwko T. cruzi. „Naszym głównym celem był rozwój innowacyjnego, bezigłowego preparatu jako kandydata na szczepionkę”, dodaje Guzmán, który pełni funkcję koordynatora projektu.
Szczepionka jako doskonała ochrona przed zakażeniem
Proponowana szczepionka opiera się na trójwalentnym antygenie chimerycznym o zmienionej strukturze, który nie zawiera sekwencji immunologicznych „wabików” (ang. decoys). Za opracowanie antygenu odpowiadał Emilio Malchiodi z Uniwersytetu w Buenos Aires(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (strona w języku hiszpańskim), który był także koordynatorem projektu. Szczepionka wykorzystuje również opatentowany przez HZI adiuwant śluzówkowy, który promuje samoograniczoną, wyłącznie miejscową aktywację układu immunologicznego stymulującą odporność humoralną i komórkową. „Strategia ta stymuluje złożone efektorowe mechanizmy immunologiczne wymagane do zwalczenia pasożyta, zmniejsza ryzyko wystąpienia zdarzeń niepożądanych, zwiększa akceptację szczepionki i oferuje lepszą ochronę przed zakażeniami rozprzestrzeniającymi się przez śluzówkę”, wyjaśnia Guzmán.
Badanie szczepionki pod kątem profilaktyki i leczenia choroby Chagasa
W ramach projektu przeprowadzono badania przedkliniczne dotyczące różnych formuł szczepionki, aby ocenić ich skuteczność w zapobieganiu chorobie lub w jej leczeniu. „Takie podejście sprawia, że szczepionka nie tylko zapobiegnie nowym przypadkom, ale może być również stosowana do skutecznego leczenia tych pacjentów, którzy już cierpią na przewlekłą postać choroby”, zauważa Guzmán. Skuteczność terapeutyczna była oceniana w drodze badania szczepionki zarówno jako samodzielnego środka, jak i w połączeniu z lekami przeciwpasożytniczymi.
Ważna alternatywa dla pacjentów z chorobą Chagasa
Jeśli chodzi o zapobieganie chorobie, naukowcy odkryli, że szczepionka chroni przed zakażeniem dzięki szybkiemu usunięciu pasożyta, łagodząc objawy kliniczne i zapobiegając uszkodzeniu serca. Z kolei skuteczność preparatu w leczeniu choroby Chagasa uczeni przetestowali na zakażonych zwierzętach we wczesnym stadium choroby przewlekłej, którym podano nową szczepionkę w połączeniu z lekami przeciwpasożytniczymi. Doprowadziło to do odwrócenia istniejących wcześniej zmian elektrokardiograficznych i normalizacji poziomów enzymów wskazujących na uszkodzenie mięśnia sercowego. Ponadto terapia ta zmniejszyła obciążenie pasożytami, nacieki zapalne i zwłóknienie tkanek w większym stopniu niż standardowe leki. „Podnosząc skuteczność dostępnych leków, nasza szczepionka może stanowić zasadną alternatywę dla pacjentów cierpiących na chorobę Chagasa, która może zarówno zapobiegać chorobie, jak i pomóc w jej leczeniu”, mówi Guzmán.
Torowanie drogi skutecznej szczepionce
Oprócz przeprowadzenia badań przedklinicznych zespół projektu zdołał również zidentyfikować potencjalne biomarkery i korelaty ochrony, które można poddać dalszym analizom w przyszłych badaniach. Co ważne, w ramach projektu CRUZIVAX uczeni nie tylko opracowali proces produkcji antygenu zgodny z dobrą praktyką produkcyjną (GMP), ale również wytworzyli adiuwant klasy GMP, ocenili stabilność preparatu szczepionkowego i przeprowadzili przedkliniczne badania toksykologiczne zgodne z dobrą praktyką laboratoryjną. „Dodatkowo bazując na opiniach naukowych wydanych przez organy regulacyjne, projekt ten przygotował grunt pod rozwój kliniczny skutecznej szczepionki przeciwko T. cruzi”, podsumowuje Guzmán.
