Sieci gospodarstw rolnych pokazują korzyści z ograniczenia pestycydów
Nadmierne stosowanie chemicznych pestycydów może mieć szkodliwy wpływ na środowisko, różnorodność biologiczną, a nawet zdrowie ludzi. Wpływ ten został uwzględniony w unijnej strategii „od pola do stołu”(odnośnik otworzy się w nowym oknie), w której zawarto ambitne cele dotyczące zmniejszenia zużycia pestycydów w Europie. Jednym ze sposobów na osiągnięcie tych celów jest promowanie tak zwanej integrowanej ochrony roślin (IPM). Metoda ta obejmuje zwalczanie chorób, szkodników i chwastów za pomocą szeregu środków uzupełniających, takich jak lepsze gospodarowanie gruntami i uprawami. Środki te są w stanie znacząco ograniczyć konieczność stosowania pestycydów chemicznych. „Jednym z wyzwań pozostaje jednak uzgodnienie jasnej i praktycznej definicji IPM, która jest zgodna z celem dotyczącym ograniczenia zależności od stosowania pestycydów chemicznych”, zauważa Nicolas Munier-Jolain z Narodowego Instytutu Badawczego ds. Rolnictwa, Żywności i Środowiska(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (INRAE) we Francji, koordynator projektu IPMWORKS(odnośnik otworzy się w nowym oknie).
Rolnicy motorem napędowym zmian
Celem finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu IPMWORKS jest rozwiązanie wspomnianego problemu dzięki stworzeniu lepszej definicji IPM, wykazaniu w praktyce płynących ze strategii IPM korzyści dla środowiska i w zakresie obniżenia kosztów oraz umieszczeniu rolników w samym centrum transformacji w kierunku stosowania IPM. „Metodologia, którą wykorzystaliśmy do promowania IPM, opierała się na wzajemnym uczeniu się w ramach sieci 22 centrów(odnośnik otworzy się w nowym oknie) dla rolników w 13 państwach członkowskich, a także w Serbii, Szwajcarii i Zjednoczonym Królestwie”, wyjaśnia Munier-Jolain. „Współpracowaliśmy z rolnikami, którzy jako pierwsi stosowali IPM, aby pokazać, w jaki sposób można w ten sposób zaoszczędzić pieniądze, jednocześnie uzyskując zdrowe plony”. W tych centrach, współpracujących również z krajowymi ośrodkami zajmującymi się demonstrowaniem IPM, odbywały się spotkania grup lokalnych rolników-ochotników (zazwyczaj od 10 do 15 osób), aby omawiać strategie IPM oraz dzielić się wiedzą. Każde centrum było koordynowane przez „trenera centrum”, którego zadaniem było organizowanie spotkań, zapraszanie ekspertów i wspieranie wdrażania środków IPM.
Opracowanie jasnej definicji IPM
Co ważne, przeprowadzono również badanie ankietowe, aby ocenić skuteczność poszczególnych środków IPM, na przykład na podstawie ilości zużytych pestycydów chemicznych, a także określić poziom zadowolenia samych rolników. W rezultacie opublikowano szereg arkuszy informacyjnych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), sprawozdań zawierających historie sukcesów i dokumentów orientacyjnych. Wnioski i informacje zwrotne otrzymane dzięki działalności centrów umożliwiły zespołowi projektu opracowanie jasnej definicji IPM pod względem celów i praktycznego wdrożenia. „Celem strategii IPM powinno być zapewnienie zdrowych upraw, unikanie strat w plonach spowodowanych przez szkodniki, a jednocześnie znaczące zmniejszenie zużycia pestycydów i ograniczenie ich wpływu”, mówi Munier-Jolain.
Gospodarowanie krajobrazem i stosowanie technologii
Na potrzeby wdrożenia zidentyfikowano pięć filarów IPM. Pierwszy z nich – gospodarowanie krajobrazem – obejmuje między innymi sadzenie żywopłotów, traw i kwiatów w celu przyciągnięcia pożytecznych organizmów, które żywią się szkodnikami. Drugim jest przeprojektowanie systemów upraw, co oznacza zmniejszenie presji ze strony szkodników, chwastów i chorób poprzez najróżniejsze środki, w tym bardziej zróżnicowany płodozmian czy uprawę odporniejszych odmian. Trzeci filar zakłada rozważenie stosowania rozwiązań niechemicznych, takich jak kontrola biologiczna i mechaniczne odchwaszczanie, przy czym należące do czwartego filaru systemy wspomagania decyzji mogą pomóc uniknąć niepotrzebnych zabiegów. Wreszcie, w ramach piątego filaru należy stosować technologie zwiększające skuteczność zabiegów – na przykład stosowanie herbicydów tylko na obszarach, na których rosną skupiska chwastów. Obecnie zespół ma w planach utrzymanie dotychczasowej sieci gospodarstw i zwiększenie liczby uczestniczących w niej rolników. „Nie dotarliśmy do wszystkich państw członkowskich, więc wciąż jest miejsce na rozwój”, dodaje Munier-Jolain. „Idealną sytuacją byłaby możliwość uzyskania finansowania na koordynację tych centrów na poziomie Unii. Jest to ważne z punktu widzenia organizacji pracy i szkolenia rolników”.