Skuteczniejsza diagnostyka, zapobieganie i leczenie zespołu jelita drażliwego
Zespół jelita drażliwego (IBS) dotyka ponad 60 milionów Europejczyków, jednak wielu pacjentów spotyka się z opóźnieniami i pomyłkami w diagnostyce i leczeniu. Wynika to często z luk w wiedzy na temat przyczyn IBS i jego interakcji z innymi schorzeniami, czyli chorobami współistniejącymi.
IBS a zaburzenia zdrowia psychicznego
Z tych powodów rozpoczęto finansowany przez UE projekt DISCOvERIE(odnośnik otworzy się w nowym oknie), aby lepiej zrozumieć podłoże tego schorzenia. Szczególny nacisk położono w nim na powszechny związek z zaburzeniami zdrowia psychicznego, takimi jak depresja i lęk, a także schorzeniami fizycznymi, takimi jak fibromialgia i zespół przewlekłego zmęczenia. Za koordynację projektu odpowiadali gastroenterolog Javier Santos i psychiatra Josep Antoni Ramosa-Quiroga, obaj z Vall d'Hebron Institut de Recerca (VHIR)(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Mieliśmy przekonanie, że elementy osi mózg-jelita (w tym mikrobiota jelitowa, układ nerwowy, hormonalny i odpornościowy związany z jelitami oraz reakcje mózgu) mogą odgrywać główną rolę w generowaniu objawów”, mówi Santos. „Chcieliśmy wyłonić markery biologiczne, czyli biomarkery, które mogłyby pomóc w dokładniejszym diagnozowaniu podtypów IBS, a tym samym umożliwić wcześniejszą diagnozę i spersonalizowane leczenie”. Dodatkowe cele dotyczyły opracowania wytycznych klinicznych uwzględniających indywidualne różnice w zależności od płci, w celu poprawy wyników leczenia pacjentów przy jednoczesnym obniżeniu kosztów opieki zdrowotnej.
Wyczerpująca analiza czynników odpowiadających za IBS
W projekcie DISCOvERIE stworzono multidyscyplinarny zespół ekspertów z dziedziny neurogastroenterologii, psychiatrii, immunologii i technologii oraz współpracowało z innowacyjnymi firmami. Pomimo wyzwań związanych z pandemią COVID-19 udało się zaangażować ponad 800 uczestników, w tym pacjentów z IBS z wybranymi chorobami psychicznymi i somatycznymi oraz bez nich, a także zdrowe osoby z grupy kontrolnej. Ta duża, zróżnicowana kohorta pozwoliła na kompleksowe przeanalizowanie czynników biologicznych, psychologicznych i środowiskowych wpływających na IBS. W ramach projektu zebrano próbki biologiczne (krew, kał, mocz i biopsje okrężnicy) w celu zbadania funkcji bariery jelitowej, składu mikrobioty oraz odpowiedzi nerwowych i immunologicznych na obwodzie i w mózgu. Ustalenia dotyczące przepuszczalności jelit ujawniły na przykład subtelne różnice w integralności bariery jelitowej wśród pacjentów z IBS. „Wykorzystaliśmy także modele zwierzęce do symulacji zaburzeń zdrowia jelit we wczesnym okresie życia, aby zrozumieć, w jaki sposób mogą one wpływać na stan zapalny mózgu i stany lękowe”, wyjaśnia Santos. „Pomogło to rzucić nowe światło na połączenie między jelitami i mózgiem. Ponadto cyfrowe narzędzia medyczne, takie jak smartfony i urządzenia do noszenia na ciele, były wykorzystywane do monitorowania objawów, stresu, snu i aktywności w czasie rzeczywistym, zapewniając wgląd w to, w jaki sposób czynniki psychospołeczne i środowiskowe wywołują zróżnicowanie objawów i choroby”.
Metody leczenia dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentów
Projekt DISCOvERIE poczynił postępy w kilku obszarach. Powstały sygnatury biomarkerów umożliwiające rozróżnienie podtypów IBS i powiązanych schorzeń, wraz z testem immunoenzymatycznym (ELISA). Ta prosta, nieinwazyjna technika może ułatwić diagnozę w praktyce klinicznej i jest już dostępna na rynku. „Analizy mikrobiomu i markerów immunologicznych wskazują potencjalne prawidłowości związane z płcią związane z IBS i chorobami współistniejącymi, co pomaga w lepszemu zrozumieniu mechanizmów choroby”, mówi Santos. „W ramach projektu sformułowano także zalecenia dotyczące wytycznych klinicznych, które uwzględniają aspekty związane z płcią i wiekiem, aby przyczynić się do tworzenia bardziej spersonalizowanej opieki”. Przyszłe prace skupią się na włączeniu przetestowanych biomarkerów do rutynowej praktyki klinicznej w całej Europie. Tworzona europejska sieć referencyjna COIBSnet(odnośnik otworzy się w nowym oknie) połączy świadczeniodawców opieki zdrowotnej, zapewniając dostęp do multidyscyplinarnej wiedzy specjalistycznej w złożonych przypadkach. „Dalsze badania będą miały na celu udoskonalenie narzędzi diagnostycznych, opracowanie ukierunkowanych terapii i przeanalizowanie, w jaki sposób mikrobiota i układ odpornościowy wpływają na postęp choroby”, dodaje Santos. „Przełożenie wyników badań na aktualne, spersonalizowane wytyczne kliniczne może doprowadzić do powstania metod leczenia dostosowanych do indywidualnych profili pacjentów”.
