Cyfrowy model do walki z fałszowania żywności w Europie
Zespół ALLIANCE(odnośnik otworzy się w nowym oknie) łączy technologie rozproszonego rejestru, czujniki Internetu rzeczy (IoT) i przenośne urządzenia testowe w celu weryfikacji pochodzenia i autentyczności produktów spożywczych, a także sztuczną inteligencję (SI) i uczenie maszynowe, aby przekształcać dane w dowody umożliwiające podejmowanie działań zapobiegawczych. To zintegrowane podejście wspiera przejście Europy na bardziej zrównoważone systemy żywnościowe oraz wzmacnia identyfikowalność, przejrzystość i interoperacyjność w łańcuchach produktów spożywczych oznaczonych etykietami jakości, takimi jak certyfikaty ekologiczne i produkty o chronionej nazwie pochodzenia (PDO). „Jeśli chcemy bezpieczniejszych, bardziej przejrzystych systemów żywnościowych, musimy przejść od izolowanych narzędzi i baz danych do realnej współpracy”, mówi Stavroula Maglavera, koordynatorka ALLIANCE i inżynier badawczy na Uniwersytecie Tesalii(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w Grecji.
Łączenie europejskich sieci bezpieczeństwa żywności
Zamiast dodawać kolejny niezależny system, zespół ALLIANCE skupił się na połączeniu istniejących narzędzi i przepływów danych. Ramy te łączą testy laboratoryjne, czujniki w gospodarstwach, śledzenie logistyki i bazy danych certyfikacji za pośrednictwem bezpiecznego szkieletu cyfrowego. Dzięki takiemu kompleksowemu podejściu możliwe jest wcześniejsze wykrywanie nieprawidłowości i szybsze reagowanie na potencjalne fałszerstwa. Maglavera podkreśla, że znaczenie projektu ALLIANCE miał w równym stopniu wymiar ludzki, co technologiczny. „Walka z fałszowaniem żywnościowymi wymaga budowania zaufania między ludźmi i systemami”, zauważa. „Technologia działa tylko wtedy, gdy działa cały ekosystem”. W ekosystemie współpracowało 25 partnerów z 12 krajów, w tym spółdzielnie drobnych rolników, laboratoria, władze krajowe i duże sieci handlowe. Dla wielu tych podmiotów był to pierwszy raz, kiedy mogli przesyłać dane przez granice w czasie rzeczywistym. Mimo złożonych kwestii współpraca pokazała, że współpraca cyfrowa może przynieść korzyści wszystkim podmiotom, w szczególności mniejszym producentom, którzy często nie mają dostępu do zaawansowanych narzędzi. „Zebranie tak wielu aktorów nie było łatwe”, dodaje Stavroula. „Różnorodność partnerów dała nam realistyczny obraz europejskiego krajobrazu żywnościowego, a to sprawia, że wyniki można zastosować także w innych sektorach”.
Od pilotaży do instrumentów polityki
Aby przetestować te ramy, zespół ALLIANCE uruchomił siedem pilotażowych łańcuchów dostaw w Chorwacji, Francji, Grecji, Włoszech, Serbii i Hiszpanii, obejmujących ser feta, oliwę z oliwek, miód, bób, makaron, ziemniaki oraz maliny. Każdy projekt pilotażowy odzwierciedlał rzeczywiste praktyki produkcyjne i kontrolne, dzięki czemu pozwoli pokazać, w jaki sposób narzędzia te mogą usprawnić nadzór i współpracę w całym łańcuchu. We Włoszech śledzenie przy pomocy technologii blockchain pomogło skuteczniej weryfikować autentyczność oliwy z oliwek. We Francji spektroskopia pozwoliła na wykrywanie odchyleń od jakości miodu jeszcze przed wprowadzeniem produktów na rynek. W greckim pilotażu dotyczącym fety wykorzystano dane z czujników IoT do monitorowania warunków w całym łańcuchu wartości sera feta oraz sztuczną inteligencję do przeprowadzenia analizy danych, co pozwoliło na poprawę zgodności z wymogami PDO. Z kolei w Serbii analiza za pomocą sztucznej inteligencji wykryła nieścisłości w zakresie źródeł dostaw, co umożliwiło podjęcie działań naprawczych. Łącznie testy te potwierdziły, że cyfrowe ramy ALLIANCE mogą przyspieszyć kontrole zgodności z przepisami i usprawnić komunikację między producentami a organami. Obecnie partnerzy krajowi analizują, w jaki sposób zintegrować te narzędzia ze swoimi systemami certyfikacji i inspekcji. Uczestnicy zauważyli także, że współpraca cyfrowa pomaga budować zaufanie między rolnikami, którzy tradycyjnie pracują w izolacji, co tworzy podstawę długoterminowej odporności. Oprócz przeprowadzenia pilotaży projekt ALLIANCE pomógł również zjednoczyć europejską społeczność działającą na rzecz niefałszowanej żywności. Powstał klaster Klaster ds. Fałszowania i Autentyczności Żywności(odnośnik otworzy się w nowym oknie) łączący 12 projektów finansowanych przez UE w celu wymiany modeli danych, najlepszych praktyk i spostrzeżeń politycznych. Utworzono także cyfrową bazę wiedzy na temat fałszowania żywności(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Konsorcjum opracowało również zalecenia zgodne z założeniami Europejskiego Zielonego Ładu(odnośnik otworzy się w nowym oknie), pokazując, w jaki sposób otwarta współpraca cyfrowa może wzmocnić zarządzanie bezpieczeństwem żywności i przyczynić się do osiągnięcia szerszych celów zrównoważonego rozwoju i agroekologii. „Chcieliśmy pokazać, że Europa może działać jako jeden cyfrowy ekosystem na rzecz integralności żywności, a nie 27 osobnych wysiłków państwowych”, podsumowuje Maglavera.
