Polityka na talerzu: przepis na sukces dyplomatyczny
Jedzenie łączy ludzi i tworzy więzi. To jeden z najstarszych rytuałów zacieśniania więzi. Ale kiedy gośćmi są światowi przywódcy, członkowie rodzin królewskich, dygnitarze, urzędnicy czy delegacje, jedzenie nabiera zupełnie nowego znaczenia. Oficjalne kolacje i bankiety są okazją do zaprezentowania tego co istotne dla danego narodu: jego kultury, kuchni, etykiety i wartości. Pomaga to budować wzajemne zrozumienie i szacunek, a to w dyplomacji kluczowe. Takie spotkania pełne są symbolicznych wyborów — a menu jest jednym z nich. To, co znajduje się w jadłospisie, może — czasami subtelnie, a czasami celowo — wywołać dramat dyplomatyczny.
Polityka dyplomacji jedzeniem
Zespół badawczy postawił sobie za cel dokładne przedstawienie, w jaki sposób jadłospis demonstruje swoją siłę polityczną. W tym celu szczegółowo przeanalizowano setki menu z imprez dyplomatycznych, które odbywały się w XX i XXI wieku w Portugalii. Wyniki przeprowadzonego badania zostały opublikowane na łamach czasopisma naukowego „Frontiers in Psychology”(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Aby lepiej zrozumieć, w jaki sposób posiłki wpływały na portugalską politykę zagraniczną i geopolitykę, naukowcy przeanalizowali menu podawane podczas ponad 450 kolacji dyplomatycznych, bankietów państwowych i przyjęć w latach 1910–2023. „Posiłki te odgrywają znaczącą rolę instytucji dyplomatycznych w realizacji i ciągłości portugalskiej polityki zagranicznej” — skomentował pierwszy autor Óscar Cabral, badacz nauk gastronomicznych na hiszpańskim Uniwersytecie Mondragon, w informacji prasowej(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Pokazują, w jaki sposób praktyki kulinarne i gastronomiczne ułatwiały negocjacje dyplomatyczne i dawały możliwość wymiany kulturowej, komunikatów politycznych i przekazywania kultury portugalskiej”.
Kiedy dyplomacja jest pozycją w menu
Badacz dodaje: „Menu można celowo zaprojektować tak, aby przekazywało wiadomości polityczne i komunikowało aspekty niezwiązane z gastronomią. Na przykład podczas posiłku COP25 w Madrycie użyto nazw dań takich jak «Ciepłe morza. Brak równowagi żywieniowej» i «Pilne. Zminimalizuj białko zwierzęce», aby zwrócić uwagę na kwestie klimatyczne”. Ekstrawaganckie 9- lub 10-daniowe posiłki, które obejmowały dania kuchni francuskiej, były powszechną praktyką w pierwszej połowie XX wieku. Portugalskie produkty były systematycznie wprowadzane w drugiej połowie stulecia. Przełomowy moment miał miejsce podczas Estado Novo — reżimu dyktatorskiego pod rządami António de Oliveiry Salazara od 1950 do początku lat 60. XX wieku. „Widzimy fundamentalną zmianę w kierunku włączenia i promocji portugalskich produktów, terytorium i kulinarnego regionalizmu” — wyjaśnia Cabral. W tym okresie posiłki były wyrazem rozwijającego się gastronacjonalizmu — wykorzystywania jedzenia jako sposobu budowania, wyrażania lub obrony tożsamości narodowej. „Wykrystalizowało się to w «regionalnym lunchu» dla królowej Elżbiety II w 1957 roku, który miał na celu przekazanie poczucia terytorium i «portugalskości»”. Homar i tarty owocowe to tylko niektóre z dań pochodzących z miast Peniche i Alcobaça. W latach 60. i 70. XX wieku coraz częściej dyplomatyczne posiłki przygotowywano z rzadko spotykanych składników. Naukowcy zidentyfikowali i przedstawili pięć różnych funkcji posiłków dyplomatycznych. Posiłki taktyczne zwykle wiążą się z transferem terytorium lub ziemi. Posiłki geopolityczne dążą do odnowienia i potwierdzenia sojuszy. Posiłki dyplomacji gospodarczej mają na celu wspieranie transakcji handlowych i finansowych między krajami. Posiłki na rzecz współpracy naukowej, kulturalnej i rozwojowej mogą być organizowane w celu zademonstrowania wzajemnych interesów. Posiłki oparte na bliskości kulturowej mogą być wykorzystywane jako narzędzie do wzmacniania więzi kulturowych z określonymi krajami. Jak podsumowuje Cabral: „Nasze badanie ilustruje, w jaki sposób kuchnie narodowe mogą być strategicznie wykorzystywane do wzmocnienia globalnej pozycji kraju”. Następnym razem, gdy będziesz przeglądać menu w ulubionej restauracji, pomyśl, że jedna lub więcej z potraw mogło odegrać ważną rolę w stosunkach międzynarodowych gdzieś na świecie.