W poszukiwaniu najmasywniejszych gwiazd
Do niedawna dowody obserwacyjne sugerowały, że górny limit masy dla gwiazdy nie przekracza 150-krotności masy naszego Słońca. Chociaż nowe dowody wskazują, że limit ten może być ponad dwukrotnie większy, musimy się jeszcze wiele dowiedzieć o powstawaniu masywnych gwiazd, ich ewolucji oraz wciąż nieustalonej granicy masy. Wiadomo również, że masywne gwiazdy wraz z ich ogromnym przyciąganiem grawitacyjnym są ważnymi czynnikami decydującymi o ewolucji galaktyk. Europejscy naukowcy podjęli się poszerzenia katalogu najmasywniejszych gwiazd w lokalnym wszechświecie, a dokładniej w Drodze Mlecznej oraz pobliskich galaktykach, w tym w Małym Obłoku Magellana. Masywne gwiazdy występują rzadko, są nietrwałe i zwykle są ukryte wewnątrz gęstych gromad otoczonych pyłem. W ramach finansowanego ze środków UE projektu "The most massive stars in the local universe" (MOSTMASSIVESTARS) naukowcy odkryli masywne gwiazdy w zaćmieniowych układach podwójnych i zmierzyli istotne parametry w celu ustalenia ograniczeń związanych z ich powstawaniem i ewoluowaniem. Podwójna gwiazda zaćmieniowa to dwie gwiazdy krążące wokół wspólnego środka ciężkości. Płaszczyzna orbity przebiega wzdłuż linii wzroku obserwatora ziemskiego w taki sposób, że jedna z gwiazd powoduje zaćmienie drugiej. Pomiary okresowych zmian jasności umożliwiły zespołowi projektu MOSTMASSIVESTARS odkrycie ponad 100 masywnych podwójnych gwiazd zaćmieniowych oraz prawidłowe obliczenie masy, średnicy i gęstości 6 z nich. Oprócz tego zbadano około 4600 różnych masywnych gwiazd w Małym Obłoku Magellana, spośród których część otoczona była gazowymi dyskami. Na skutek intensywnego promieniowania masywne gwiazdy charakteryzują się znaczącą utratą masy, co powoduje widoczne różnice w jasności i zmniejszoną metaliczność (zmniejszoną zawartość pierwiastków cięższych niż hel). Dzięki zdjęciom o wysokiej rozdzielczości pozyskanym z obserwatorium Las Campanas w Chile zespół projektu MOSTMASSIVESTARS odkrył 20 nowych układów w masywnych gromadach Danks w naszej galaktyce. Pozyskane dane mają umożliwić przeprowadzenie rygorystycznych testów modeli atmosferycznych i wiatrowych masywnych gwiazd, a także modeli ewolucji gwiazd. Modelowanie atmosfer i ewolucji masywnych gwiazd stanowiło dotąd ogromne wyzwanie dla astronomów, ponieważ wiatry gwiazdowe znacząco wpływają na ewolucję gwiazd oraz ich otoczenie. Wyniki projektu MOSTMASSIVESTARS mogą również zapewnić nowy wgląd w rolę tych gwiazd w dynamice galaktyk, w których występują.
Słowa kluczowe
Masywne gwiazdy, galaktyka, Słońce, formowanie się gwiazd, gwiezdny limit masy, Droga Mleczna, Mały Obłok Magellana, lokalny wszechświat, gwiazdy podwójne, podwójne gwiazdy zaćmieniowe, dyski gazowe, metaliczność, hel, modele wiatrowe, ewolucja gwiazdowa
