Obserwowanie ekstremalnego wszechświata
Promieniowanie gamma dostarcza informacji na temat przyspieszenia cząstek. Zjawiska kosmiczne, takie jak supernowe czy powstawanie czarnych dziur, powodują przyspieszenie elektrycznie naładowanych cząstek do niewiarygodnie wysokich prędkości. Te ekstremalne zjawiska są na razie słabo poznane. Dzięki bezprecedensowej czułości, pokryciu pasma energetycznego oraz rozdzielczości kątowej i czasowej CTA umożliwi badanie wysokoenergetycznego promieniowania docierającego do Ziemi z wystarczająco dużą szczegółowością, by obserwować zarówno źródła galaktyczne, jak i pozagalaktyczne. Planuje się budowę dwóch grup teleskopów Cherenkova, po jednej na każdej półkuli. Naukowcy z 28 krajów zainicjowali projekt CTA-PP (The preparatory phase for the Cherenkov Telescope Array (CTA-PP)), aby przygotować grunt pod budowę infrastruktury CTA. Środki unijne pomogły w utworzeniu centralnego biura w Heidelbergu oraz przeprowadzeniu szeroko zakrojonych analiz w celu określenia wymagań dla teleskopu. Przedstawiciele ministerstw i agencji finansujących zaangażowani w budowę CTA uzgodnili trzy główne analizy: przegląd parametrów naukowych i wstępnych wymagań, wstępny przegląd projektu oraz krytyczny przegląd projektu. Konsorcjum CTA-PP badało także ramy prawne, które umożliwią wspólne tworzenie nowej infrastruktury badawczej. CTA będzie różnić się od pozostałych współdziałających instrumentów do obserwacji promieniowania gamma. Po raz pierwszy teleskop będzie otwarty dla szerokiego środowiska naukowego. Zainteresowani astronomowie będą mogli ubiegać się o dostęp i wsparcie w ramach procedury składania wniosków. Dane będą także ogólnodostępne przy pomocy wirtualnych narzędzi obserwacyjnych. W istniejących teleskopach czerenkowowskich wykorzystuje się niestandardowe formaty danych i oprogramowanie analityczne. Z kolei CTA będzie wykorzystać astronomiczny standard formatów danych, tzw. Flexible Image Transport System (FITS), a także standardowe narzędzia analityczne. Ponadto partnerzy projektu CTA-PP ściśle współpracowali z przemysłem, aby zoptymalizować ogólny kształt system oraz zakupić specjalistyczne podzespoły. Na potrzeby teleskopu TeV nowej generacji trzeba wyprodukować, przetestować i zamontować tysiące lustrzanych paneli optycznych. Projekt CTA-PP przygotował grunt pod kolejną fazę budowy największego instrumentu, jaki powstanie w tej dekadzie. Teleskopy CTA powinny nie tylko doprowadzić do nowych odkryć dotyczących natury wszechświata, ale także pozwolą uczestniczyć w procesie badawczym wszystkim zainteresowanym naukowcom.
Słowa kluczowe
Cherenkov Telescope Array, promieniowanie gamma, zjawiska kosmiczne, astronomia, Flexible Image Transport System
