Ochronić owady zapylające w Europie
Zapylanie jest jedną z najważniejszych usług ekosystemowych, ponieważ wpływa zarówno na produkcję żywności, jak i na ogólne zdrowie ekosystemu. Coraz więcej danych wskazuje na masowe ginięcie zarówno dziko żyjących, jak i hodowanych owadów zapylających w niektórych regionach Europy, a także ginięcie dzikich kwiatów, których pyłkami się żywią. Do udokumentowanych przyczyn ginięcia owadów zapylających należą utrata i rozdrobnienie siedlisk, stosowanie pestycydów, obecność szkodników i chorób, inwazje gatunków obcych oraz zmiana klimatu. Finansowany przez UE projekt STEP (Status and trends of European pollinators) powstał w celu udokumentowania charakteru i zakresu zmian zachodzących w społecznościach owadów zapylających. Badano również względne znaczenie potencjalnych bodźców takich zmian i wynikające z tego skutki dla społeczeństwa, a także to, jak władze i praktycy mogą reagować na te problemy. Uczeni ocenili zmiany w różnorodności dziko żyjących zapylaczy i polnych roślin kwitnących w północno-zachodniej Europie. Ustalono, że spadek różnorodności niektórych owadów zapylających, obserwowany do początku lat 90. ubiegłego wieku uległ spowolnieniu, jednak nigdy nie został w pełni zatrzymany. Uczeni odkryli także, że to dzikie owady, a nie pszczoły domowe są najczęściej głównymi zapylaczami upraw w Europie i na świecie. Co więcej, w wielu państwach członkowskich UE żyje zbyt mało pszczół miodnych, by móc zaspokoić aktualne potrzeby w zakresie zapylania. Partnerzy projektu zbadali też potencjalny wpływ licznych czynników stresowych oddziałujących na owady zapylające w trzech różnych skalach przestrzennych: kontynentalnej, regionalnej i lokalnej. Ustalono, że klimat ma istotne znaczenie dla rozmieszczenia gatunków w dużej skali, jednak w skali krajobrazu i skalach lokalnych ważne są inne czynniki, takie jak utrata siedlisk czy stosowanie pestycydów. Zespół naukowców skupionych wokół projektu STEP dokonał przeglądu aktualnych i przyszłych środków zaradczych, aby opracować nowe testy ich skuteczności w różnych regionach Europy, a tym samym położyć podwaliny pod opracowanie w przyszłości programów monitorowania owadów zapylających. Udało im się wykazać, że tworzenie kolonii hodowanych pszczół miodnych może stanowić krótkoterminowe rozwiązanie w przypadku niektórych upraw, jednak to długofalowe rozwiązania, takie jak tworzenie siedlisk dla dzikich pszczół i bzygów, są bardziej zrównoważone i opłacalne. W ramach projektu opracowano także ramy koncepcyjne umożliwiające ocenę środków zaradczych. Pokazały one, że skuteczność interwencji podejmowanych w celu zahamowania ginięcia owadów zapylających zależy od intensywności użytkowania gruntów przez systemy rolne, złożoności krajobrazu oraz kontrastu ekologicznego tworzonego przez stosowane strategie. Potwierdza to znaczenie starannego doboru środków wspierających owady zapylające. Projekt STEP stanowi wyjątkowy przykład tego, w jaki sposób prowadzone badania naukowe mogą wpływać na kształtowanie polityki poprzez dostarczanie danych na potrzeby unijnej inicjatywy na rzecz owadów zapylających ogłoszonej w czerwcu 2018 roku. Dane uzyskane dzięki projektowi stanowią także podstawę do opracowywania Czerwonej Księgi Pszczół Europejskich dzięki dostarczaniu informacji na temat sytuacji owadów zapylających w UE oraz w całej Europie, a także jedno z głównych źródeł wykorzystywanych w różnorodnych sprawozdaniach wydawanych przez Międzyrządową Platformę Naukowo-Polityczną w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów (IPBES) ONZ. Projekt STEP poprawił stan naszej wiedzy na temat istoty, przyczyn, konsekwencji i potencjalnego złagodzenia skutków problemów z zapylaniem, co pozwoli na lepszą ochronę rolnictwa w Europie oraz zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego.
Słowa kluczowe
Ginięcie zapylaczy, zapylanie, pszczoły, motyle, bzygi, usługi ekosystemowe, STEP, różnorodność roślin, Konwencja o różnorodności biologicznej, Międzyrządowa Platforma Naukowo-Polityczna w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów
