Mapa ludzkiego chromosomu X
Szkodliwe mutacje chromosomu X utrzymują się w populacji, ponieważ u kobiet będących ich nosicielkami zwykle nie obserwuje się ich skutków i nie mają one problemów z zakładaniem rodzin. Jednakże u ich synów, jeśli odziedziczą chromosom z mutacją, ujawnią się jej skutki. Ponad 90 genów na chromosomie X jest obecnie wiązanych z powstawaniem niepełnosprawności intelektualnej sprzężonej z chromosomem X. Sekwencjonowanie genów na chromosomie X u pacjentów wskazało, że ponad połowa mutacji znajduje się poza regionami kodującymi. Naukowcy z Europy i Australii utworzyli zespół pracujący w ramach finansowanego przez UE projektu NEUROXSYS ("Genomic regulatory systems of human X-linked neurological diseases"), aby zbadać ekspresję i sekwencje regulatorowe genów na chromosomie X, o których wiadomo, że uczestniczą w powstawaniu niepełnosprawności intelektualnej sprzężonej z chromosomem X. W tym celu konsorcjum przeprowadziło analizy komputerowe, aby opracować bazę danych na temat chromosomu X zawierającą wszystkie wysoce konserwatywne sekwencje niekodujące. Zidentyfikowano ponad 100 000 możliwych sekwencji wzmacniających, spośród których 12 600 uczestniczy w regulacji genów niepełnosprawności intelektualnej sprzężonej z chromosomem X. Naukowcy uznali, że reorganizacja genetyczna w obszarze pomiędzy sekwencją wzmacniającą a jej genem docelowym może rozdzielać te dwa elementy, przez co ekspresja genu docelowego staje się rozregulowana. Przeanalizowano funkcje ponad 200 wysoce konserwatywnych sekwencji znajdujących się w pobliżu genów uczestniczących w zaburzeniach neurologicznych u ludzi i wykazano swoiste dla tkanki wzorce ekspresji genów w mózgu dania pręgowanego. Co ciekawe, nie wszystkie sekwencje wzmacniające były aktywne w dorosłym mózgu, a inne odpowiadały regionom zawierającym neuronalne komórki macierzyste u dorosłych. Uczestnicy projektu NEUROXSYS zsekwencjonowali też znaczną liczbę potencjalnych sekwencji regulatorowych i wszystkie geny kodujące z 48 rodzin, w których występuje niepełnosprawność intelektualna sprzężona z chromosomem X i znaleźli ciekawe mutacje w wysoce konserwatywnych sekwencjach niekodujących. Poznanie znaczenia czynnościowego tych mutacji będzie nieocenionym źródłem wiedzy na temat niepełnosprawności intelektualnej sprzężonej z chromosomem X i pomoże opracować testy genetyczne.
