Bezpieczniejsza renowacja i czyszczenie dzieł sztuki
Obowiązujące wytyczne dotyczące konserwacji obiektów dziedzictwa kulturowego kładą nacisk na ochronę poprzez kontrolę środowiska. Konserwatorzy muszą jednak często stosować dodatkowe materiały ochronne, co wiąże się z ryzykiem i wymaga zachowania wyjątkowej ostrożności. Uczestnicy projektu PANNA (Plasma and nano for new age "soft" conservation), finansowanego ze środków UE, postanowili pomóc konserwatorom poprzez stworzenie innowacyjnego protokołu. Wytyczne te wskazują na różne metody czyszczenia, ochrony i usuwania powłok, będące procesami w pełni odwracalnymi. Techniki te są również niedrogie i trwałe. W projekcie PANNA opracowano dodatkowy system służący do niewidzialnego znakowania artefaktów przy pomocy tuszy świecących w świetle ultrafioletowym (UV), nanoszonych przy pomocy urządzenia wykorzystującego plazmę atmosferyczną. Powstały też samo-diagnostyczne, hydrofobowe powłoki. Uczestnicy projektu przetestowali te produkty w zastosowaniach z dziedziny ochrony dziedzictwa kulturowego, w tym w szczególności dzieł wykonanych z kamienia i metalu oraz fresków. Prace rozpoczęto od przetestowania pięciu dostępnych na rynku palników plazmowych przeznaczonych do czyszczenia. Wyniki wskazały na niebezpieczeństwo uzyskania nadmiernie wysokich temperatur. Gorące elektrody mogą powodować powstawanie kropli stopionego metalu, a szkody mogą wyrządzić także wysokie temperatury podłoża lub zbyt długa obróbka. Zespół zbudował prototypowy przenośny palnik plazmowy, umożliwiający usuwanie substancji organicznych lub skorodowanego metalu. Bezstykowy palnik jest przyjazny dla środowiska oraz nie powoduje uszkodzeń termicznych, mechanicznych ani chemicznych. To samo urządzenie umożliwia nanoszenie niewidzialnego oznakowania i powłok ochronnych. Technologia ta została objęta ochroną patentową. Uczeni opracowali także nowe powłoki hydrofobowe wraz z metodami utwardzania opartymi na rozpuszczalniku, wodzie lub promieniowaniu UV. Powłoki te można usunąć przy pomocy plazmy atmosferycznej. Powstały barwniki fluorescencyjne, które poprzez zmianę barwy sygnalizują starzenie się powłoki i umożliwiają kontrolę jakości po naniesieniu na artefakt. Produkty te z powodzeniem wprowadzono na rynek. Wszystkie nowe technologie połączono w jeden system demonstracyjny i przetestowano na obiektach dziedzictwa kulturowego. System ten prezentowano na różnych wydarzeniach i warsztatach. Protokół okazał się skuteczniejszy od standardowych metod, a palnik plazmowy jest bezpieczny dla osób go obsługujących. Rozwiązania opracowane dzięki projektowi PANNA oznaczają bezpieczniejszą i bardziej niezawodną ochronę cennych obiektów dziedzictwa kulturowego. System powinien cieszyć się dużym powodzeniem w małym, ale przynoszącym duże zyski sektorze konserwacji sztuki.
Słowa kluczowe
Renowacja, dziedzictwo kulturowe, ochrona, urządzenie plazmowe, artefakty, PANNA
