Dogłębna analiza rzeczywistego wpływu interwencji podejmowanych wobec dzieci na ogólną śmiertelność w Afryce
Interwencje medyczne podejmowane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) lub UNICEF w krajach o niskich dochodach poddawane są ocenie w oparciu o określone wskaźniki efektywności, takie jak zasięg programów szczepień. Jednak na podstawie takich wskaźników specjaliści mogą jedynie wysuwać hipotezy na temat skuteczności interwencji i obciążenia chorobą, a nie ustalić rzeczywisty wpływ na zdrowie. Ponadto szczepionki i mikroskładniki odżywcze mogą wykazywać zarówno korzystne, jak i niekorzystne działanie niespecyficzne, a także wchodzić w interakcję z innymi interwencjami. Konieczne jest zebranie danych dotyczących częstotliwości interwencji medycznych oraz ich skutków u poszczególnych osób. W tym celu w ramach finansowanego ze środków UE projektu OPTIMUNISE (Optimising the impact and cost-effectiveness of child health intervention programmes of vaccines and micronutrients in low-income countries) wykorzystano platformę systemów nadzoru zdrowotnego i demograficznego (HDSS) sieci INDEPTH, aby przeprowadzić badania obserwacyjne i randomizowane na temat rzeczywistego wpływu określonych interwencji na ogólny stan zdrowia. W trzech zachodnioafrykańskich placówkach partnerzy projektu przyjrzeli się działaniom niespecyficznym szczepionek stosowanych w ramach programu szczepień w wieku dziecięcym oraz suplementów zawierających witaminę A. Obserwacji poddano ponad 90 600 dzieci poniżej trzeciego roku życia zamieszkujących zarówno obszary wiejskie, jak i miejskie. Zespół opracował, a następnie publicznie udostępnił narzędzie służące do gromadzenia i analizy danych. W każdej placówce przeszkolono pod tym kątem kilku młodych badaczy, dzięki czemu nabyli oni umiejętność wykorzystywania wspomnianych narzędzi w celu oceny rzeczywistego, całkowitego wpływu interwencji na stan zdrowia. Przeprowadzone badanie randomizowane z wykorzystaniem wczesnej szczepionki na odrę (MV) nie wykazało jej pozytywnego wpływu na ogólny wskaźnik przeżywalności dzieci. Udowodniło jednak, że u niemowląt w wieku od czterech do pięciu miesięcy szczepionka ta może wyprodukować przeciwciała o właściwościach ochronnych. Dalsze badania ujawniły, że żywe szczepionki doustne przeciwko polio (OPV) mogą charakteryzować się korzystnym działaniem niespecyficznym, podczas gdy szczepionki zabite przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP), a także szczepionki penta (pięć w jednym) – niekorzystnym działaniem niespecyficznym dla płci żeńskiej. Skutki zdrowotne zależne od płci okazały się bardziej powszechne niż wcześniej zakładano. Istotny wpływ na przeżywalność miało wybrane połączenie szczepień oraz ich kolejność. Badania dowiodły, jak duże znaczenie dla obniżania wskaźników umieralności w Afryce mają kampanie szczepień z wykorzystaniem szczepionek OPV i MV. W ramach projektu OPTIMUNISE udało się wykazać, że w krajach o niskich dochodach placówki HDSS mogą odegrać ważną rolę w procesie ciągłego monitorowania i oceny interwencji medycznych. W dłuższej perspektywie umożliwi to poprawę ogólnej ochrony organizmu dzieci przed zagrażającymi życiu chorobami we wspomnianych państwach.
Słowa kluczowe
Szczepionki dziecięce, interwencje medyczne, kraje o niskich dochodach, szczepionka na odrę, działanie niespecyficzne, OPTIMUNISE