Szczepionki dla krajów rozwijających się
Finansowany ze środków UE projekt "Genome-driven vaccine development for bacterial infections" (GENDRIVAX) wnosi swój wkład w opracowanie szczepionek na dwie choroby bakteryjne, które stanowią w Afryce nieproporcjonalnie duże obciążenie zdrowotne. Nietyfoidalna salmonella wywoływana przez bakterie Salmonella typhimurium i Salmonella enterica odpowiada za śmierć przynajmniej 100 000 dzieci w Afryce. Z kolei dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis) powoduje epidemie zapalenia opon mózgowych, a najwyższy odsetek zachorowań na tę chorobę notuje się w Afryce subsaharyjskiej. Naukowcy wykorzystują nową platformę tworzenia szczepionek poprzez wprowadzanie w bakteriach zmian genetycznych sprawiających, że bakterie zrzucają duże ilości fragmentów błony zewnętrznej. . To właśnie ta część bakterii najsilniej stymuluje układ odpornościowy człowieka, umożliwiając zapewnienie ochrony po późniejszym kontakcie z bakteriami. Co istotne, takie fragmenty (inaczej uogólnione moduły antygenów błony — GMMA) są tanie w masowej produkcji, a mają silne działanie immunogeniczne. Dokonując uważnej selekcji szczepów generujących najbardziej odpowiednią część membrany zewnętrznej, naukowcy zrobili ważny krok w drodze do stworzenia skutecznej szczepionki na salmonellę nietyfoidalną. Zespół badaczy wykorzystał też GMMA do stworzenia prototypowej szczepionki na zapalenie opon mózgowych. W testach na modelach zwierzęcych wykazano skuteczną ochronę przed głównymi serotypami bakterii. Wskazuje to na potencjał stosowania tej szczepionki do zapewnienia szerszej ochrony od głównej szczepionki obecnie stosowanej w Afryce. Zespół projektu GENDRIVAX zajął się też dalszą analizą danych genomicznych w celu lepszego poznania ewolucji najważniejszych szczepów obu badanych bakterii, co ma kluczowe znaczenie dla monitorowania rozwoju choroby i projektowania przyszłych szczepionek. Naukowcy wykorzystali też modelowanie komputerowe w celu zobrazowania sposobów przenoszenia i przebiegu choroby wywoływanej przez S. enterica. Wierzą oni, że to podejście można zastosować w przypadku wielu patogenów i dostosowują je do dwoinki. Kluczową częścią programu jest wymiana naukowców między partnerami ze środowiska akademickiego i przemysłowego. Ta wspierająca rozwój szczepionek współpraca zwalcza główne choroby bakteryjne, w przypadku których bakterie, dzięki zmianom genetycznym, mogą unikać detekcji lub leczenia.
Słowa kluczowe
Salmonella, bakteryjne zapalenie opon mózgowych, Neisseria, Afryka, szczepionka, grupa serologiczna, zmiana genetyczna
