Głos za religiami mniejszości
Ograniczenia swobód religijnych wydają się dość powszechne w europejskich krajach prawosławnych. Nie wiadomo natomiast, czy zjawisko to ma charakter wewnętrzny czy też jest uwarunkowane historycznie lub politycznie. Udzielenie odpowiedzi na to pytanie jest ważne w czasach coraz większej różnorodności religijnej, gdyż pomoże w ograniczeniu niestabilności i niepokojów społecznych. Sytuację tę badano w ramach finansowanego ze środków UE projektu PLUREL. U podstaw badania legło dostrzeżenie istnienia ograniczeń swobód religijnych w krajach, w których dominuje prawosławie. Uwzględniono w nim także sugestię, że pluralizm i prawosławie są ze sobą sprzeczne. Prace terenowe przeprowadzono w czterech europejskich krajach prawosławnych: Bułgarii, Grecji, Rumunii i Rosji. W każdym z państw przeprowadzono od 25 do 30 wywiadów, obejmujących lata 2010–2013. Uczestnicy projektu przeanalizowali postawy i praktyki prawosławnej większości wyznaniowej w stosunku do doświadczeń grup mniejszościowych. Ponadto analizowano możliwe rozwiązania istniejących problemów poprzez reformy na poziomie krajowym i europejskim. Jedno z najważniejszych ustaleń dotyczy istnienia istotnej zależności między Kościołem prawosławnym a tożsamością narodową. Jest to jeden z kluczowych czynników wpływających na swobodę religijną i ograniczenia dotykające grup mniejszościowych. Omawiane badanie wyraźnie dowodzi jednak, że w samej doktrynie prawosławnej nie ma niczego, co nakładałoby takie ograniczenia na religie mniejszościowe. Rodzi się zatem pytanie, z czego tak naprawdę wynikają ograniczenia swobód religijnych. Według badaczy dodatkowym ważnym czynnikiem były przemiany demokratyczne po okresie komunizmu. Wrogość w stosunku do grup mniejszościowych okazała się bardziej wyraźna w mniejszych społecznościach. Wyraźnie widoczne są także ograniczenia związane z ingerencją państwa w sprawy religijne. W toku badań uzyskano ogromne ilości informacji. Mogą one zostać wykorzystane w przyszłych debatach na temat pluralizmu oraz roli religii w demokracji liberalnej. Mogą też stanowić wkład w dyskusję o kontekście Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Słowa kluczowe
Religie mniejszości, swobody religijne, mniejszościowe grupy religijne, kraje prawosławne, prawosławie, różnorodność religijna, pluralizm, religia dominująca, demokracja liberalna, prawa człowieka