Historia druku w Tybecie
Definicja książek rozszerza się za sprawą nowych technologii cyfrowych. Zmiany te rodzą także pytanie, czy książka to sama jej treść, a także jaka jest rola kulturowa książek w kontekście innowacji multimedialnych. W ramach projektu TIBET (Tibetan book evolution and technology), finansowanego ze środków UE, badano te kwestie w odniesieniu do Tybetu. W multidyscyplinarnym badaniu wykorzystano nowe metody, aby przeanalizować piętnasto- i szesnastowieczne druki z południowo-zachodniego Tybetu. Celem prac było prześledzenie innowacji w tybetańskich technologiach drukowania książek, a jednocześnie umieszczenie tych zmian w kontekście tego kraju oraz szerszych przemian społecznych w tamtym okresie. We współpracy z różnymi specjalistami uczeni zbadali druki tybetańskie pod kątem ich powstawania i używania. Przeanalizowano pojawienie się i rozprzestrzenianie technik drzeworytniczych. Wyniki badań wskazują, że druk nie spowodował w Tybecie przemian kulturowych na taką skalę jak w Europie. Jego pojawienie się wpłynęło jednak na utrwalenie języka i wprowadzenie określonych tekstów do kanonu, a przez to na ustalenie zbioru nowych konwencji i standardów. Nowe normy przyczyniły się do powstania pewnych nowych szkół religijnych i literackich odmian buddyzmu. Uczeni uznali, że tybetańskich druk w tamtym okresie był bardziej skomplikowany, niż wcześniej uważano. Badacze skorelowali dostrzegalne cechy stylów druku, aby określić pochodzenie drzeworytów, dla których brak było dokładnych informacji o autorstwie. Na tym etapie wyłączono cechy ductus jako zbyt skomplikowane i zmienne. Badanie dowodzi, że cechy stylów tekstu były prawdopodobnie bardziej charakterystyczne dla drukarni niż poszczególnych artystów. Mimo wszystko ilustracje w drzeworytach mogą pozwolić na rozróżnienie poszczególnych osób. Zespół wyszczególnił dziewięciu ilustratorów, którzy pracowali przy drukach z XVI w., i opracował noty biograficzne dla każdego z nich. Zidentyfikowano ośmiu drzeworytników, którzy pracowali nad tymi samymi drukami i jak się wydaje wywarli pewien wpływ na style ilustratorów. Badacze wysunęli hipotezę o istnieniu ogólnego języka ikonicznego, co utrudnia identyfikację poszczególnych artystów. Zidentyfikowano konkretne elementy ikoniczne. Jak dotąd, uczeni ustalili proweniencję i datowanie 65 druków dzięki informacjom uzyskanym z kolofonów, cech charakterystycznych i artystów biorących udział w produkcji. Proweniencja i datowanie kolejnych drzeworytów może zostać ustalona na podstawie zaproponowanych cech wyróżniających oraz informacji biograficznych opracowanych przez uczestników projektu i obejmujących artystów, sponsorów, mistrzów i inne osoby pracujące nad drukami (dotychczas zebrano 200 pozycji). Projekt wziął udział w poświęconym buddyjskim książkom Festiwalu Idei na Uniwersytecie w Cambridge. Dyskusje i warsztaty pomogły uczonym w dotarciu do publiczności niespecjalistycznej. Projekt TIBET przyczynił się do pogłębienia wiedzy na temat tybetańskiego druku. Ponadto konsorcjum zdobyło wersje cyfrowe niektórych utraconych tekstów tybetańskich, przyczyniając się do ocieplenia stosunków z Chinami i innymi krajami ościennymi.
