Postkomunizm oraz podział na zwycięzców i przegranych wśród głosujących
Podział na zwycięzców i przegranych jest powszechnie dostrzeganym zjawiskiem mającym miejsce po upadku komunizmu. Oczekiwano, że nowe nierówności, które pojawiły się po przejściu na gospodarkę rynkową, spowodują wyraźniejsze uwidocznienie się hierarchii społecznych. Ci, którzy posiadali kapitał umożliwiający skorzystanie z nowych szans, mieliby zyskać przewagę na tymi, którzy nie mieli takiego kapitału. Ten podział na zwycięzców i przegranych miał stać się podstawą dla podziałów politycznych w nowych systemach partyjnych. Finansowany ze środków UE projekt WINLOSE (The Winner-Loser Divide?: A Comparative Analysis of Voting Behaviour and Cleavage Formation in Post-Communist Party Systems) koncentrował się na Czechach, Węgrzech, Polsce i Słowacji. Celem prac było ustalenie, czy w ostatnich 25 latach rzeczywiście mieliśmy do czynienia z podziałem na zwycięzców i przegranych, oraz określenie przyczyn takiego czy innego stanu rzeczy. Podziały analizowano w kontekście roli elektoratu postkomunistycznego oraz przedsiębiorców-polityków. Analiza porównawcza podaży i popytu polityki wyborczej w czterech krajach została przeprowadzona w oparciu o dane pochodzące z badań ankietowych na temat społeczno-demograficznych postaw politycznych i zachowań wyborczych. Jeżeli chodzi o popyt, wyniki badania pokazały, że grupy zwycięzców i przegranych częściej identyfikują się jako zwycięzcy i przegrani, przy zachowaniu wyraźnych postaw ideologicznych, a różnice były niewielkie i nie ulegały znaczącej zmianie wraz z upływem czasu. W odniesieniu do podaży istotniejsze znaczenie miały kwestie ekonomiczne i polityczne. Przeanalizowano także zachowania wyborcze w odniesieniu do skutków struktury społecznej i preferencji politycznych, choć rola wartości ideologicznych jest mniej jasna. Wyniki tych prac pokazują, że choć wyborcy byli najczęściej znacząco podzieleni zgodnie z podziałem na zwycięzców i przegranych, widoczny jest pewien brak konsekwencji. Wynika to z braku wyraźnych poglądów na orientację ideologiczną. Ponadto, różnice w nasileniu podziałów znajdują odzwierciedlenie w zachowaniach wyborczych. Napływ partii politycznych utrudnia stabilizację frekwencji wyborczej. Potrzebne są dalsze badania, aby określić absencję wyborczą oraz to, czy nieoferowanie przez partie pełnego spektrum opcji ideologicznych przyczynia się do niskiej i demograficznie niezrównoważonej frekwencji. Omawiane badanie ma istotne znaczenie dla poznania wpływu europejskiego kryzysu gospodarczego na charakter polityki partyjnej w regionie.
Słowa kluczowe
Kraje postkomunistyczne, podziały polityczne, Czechy, Węgry, Polska, Słowacja, polityka wyborcza, socjodemograficzne, zachowania wyborcze
