Konsekwencje społeczne i gospodarcze nowej równowagi praca-rodzina
W ostatnich dekadach zaszły poważne zmiany dotyczące pracy i rodziny — dwóch klasycznych instytucji generujących nierówności. Choć przemiany są udokumentowane, brakuje zintegrowanej perspektywy łączącej je z trendami w nierównościach społecznych i gospodarczych. Ponadto potrzebna jest wiedza na temat wpływu układów instytucjonalnych na zachodzenie tych zmian. Za cel projektu FAMINE (Families of inequalities- Social and economic consequences of the changing work-family equilibria in European societies) przyjęto wypełnienie tych luk w wiedzy poprzez zastosowanie metod ilościowych i połączenie badań socjologicznych, ekonomicznych i demograficznych. Partnerzy badali zdolność społeczeństw europejskich do pełnego integrowania populacji oraz zapewnienia przyzwoitych warunków pracy, adekwatnych upewnień socjalnych i pełnego zaangażowania społecznego. Badania skoncentrowano na nierównościach na poziomie gospodarstw domowych, płci i poszczególnych osób oraz wpływie szerszego kontekstu społecznego i gospodarczego na te różnice. Prace projektu FAMINE skoncentrowano w trzech głównych obszarach. Pierwszy dotyczył szczegółowych zależności między pracą a rodziną oraz dynamiki nowych modeli równowagi. Drugim badanym obszarem była zdolność rodzin do rekompensowania coraz większego ryzyka rynkowego. Trzeci obszar badań dotyczył konsekwencji zmian w sposobach zatrudnienia, modelu rodziny i równowadze praca-rodzina dla nierówności społecznych i gospodarczych w społeczeństwach europejskich. Stwierdzono, że w ostatnich dwóch dekadach w wybranych kontekstach (na przykład na południu Europy) reformy deregulacyjne wprowadzone na marginesach rynku pracy przyniosły ograniczenie nabywania praw socjalnych, a zwiększyły nierówności i wykluczenie społeczne. Badania ujawniły alarmujące tendencje w Europie południowej, gdzie młodzi ludzie mają coraz większe trudności z założeniem rodziny, a dodatkowo kumulują się problematyczne wzorce zatrudnienia i zagrożenia socjalne. Stwierdzono jednak, że bardzo silne działanie wyrównujące ma wchodzenie kobiet na rynek pracy. Podkreślono też znaczenie polityki rodzinnej i okazji na rynku pracy dla pomyślnego łączenia życia zawodowego i rodzinnego oraz istotność kontekstowych aspektów kulturowych związanych z rozrodczością i decyzjami zawodowymi. Wyniki mają implikacje dla rozwiązań politycznych, które pozwoliłyby przezwyciężyć (szczególnie w krajach śródziemnomorskich) problemy niskiej rozrodczości i niskiego udziału kobiet w rynku pracy, a tym samym promować model dwojga zarabiających rodziców w całej Europie. Badania projektu FAMINE przyniosły cenne wnioski dotyczące mechanizmów wpływających na nierówności społeczne i gospodarcze na poziomie osoby (skala mikro), rodziny (skala mezo) i instytucji (skala makro). Prace nad nierównościami gospodarczymi potwierdzają istotność państwa opiekuńczego dla zmniejszania nierówności, choć z różną efektywnością dla różnych krajów i modeli opieki.
Słowa kluczowe
Równowaga praca-rodzina, przemiany społeczne, rynek pracy, nierówność, zatrudnienie, dobrobyt
