Jak "Dekameron" prawie zaginął w tłumaczeniu
"Dekameron", czyli zbiór 100 nowel autorstwa XIV-wiecznego włoskiego pisarza Giovanniego Boccaccia, uchodzi na jedno z arcydzieł literatury europejskiej. Dzieło powstało tuż po epidemii dżumy 1348 r. Było później tłumaczone z włoskiego na inne języki europejskie, co doprowadziło do powstania wielu intrygujących wariacji i ugruntowania miejsca noweli jako formy literackiej. W ramach finansowanego przez UE projektu DECAMERONTRANSLATED (The 1429 Catalan Translation of Giovanni Boccaccio’s "Decameron:" Tracing the Making of a European Classic) zajęto się badaniem wpływu literackiego opracowanych w tym okresie tłumaczeń późnośredniowiecznych. Celem prac było przeanalizowanie katalońskiego tłumaczenia dziesiątej, ostatniej części "Dekameronu" poprzez stworzenie pilotażowego wydania cyfrowego porównującego ten przekład z wersjami francuskimi, włoskimi i łacińskimi. Prace rozpoczęto od zbadania cech fizycznych katalońskiego tłumaczenia "Dekameronu", na przykład układu i interpunkcji. Następnie przeprowadzono analizę literacką i językową przekładu katalońskiego, porównując go z tekstami i rękopisami włoskiego oryginału i kilku wersji francuskich. Wydanie cyfrowe ukazało złożone wzajemne zależności między wersją katalońską a wersjami włoskimi, francuskimi i łacińskimi, opisane w kilku artykułach akademickich na ten temat. Rozpoczęto też prace nad monografią poruszającą szersze motywy autorstwa, gatunku i tłumaczeń. Wersja cyfrowa pozwoliła docenić kunszt tłumacza na kataloński, który doskonale poradził sobie z licznymi trudnościami "Dekameronu", od skomplikowanej składni po strukturę narracji. Tłumacz wykorzystał materiał z włoskiej wersji "Dekameronu" (ukończonej na początku lat 1350., ale dopracowywanej jeszcze przez Boccaccia aż do jego śmierci w roku 1375), dokonując pomyślnej adaptacji treści, narracji i cech językowych oryginału. Znaczne podobieństwo włoskiego i katalońskiego wpłynęło na styl przekładu — wersja katalońska różni się od oryginału znacznie mniej niż przekłady francuskie, które były kierowane do innego grona odbiorców. W artykułach opublikowanych w ramach projektu omówiono dalsze życie przekładów "Dekameronu" i znaczenia tego dzieła jako wzoru dla przyszłych wydań zbiorów nowel. Podkreślono też znaczenie tego przekładu dla rozwoju beletrystyki katalońskiej i ugruntowania miejsca prozy w kanonie katalońskich form literackich. Prace przyniosły nadspodziewanie bogate wyniki, obejmujące również procesy ewolucji upodobań i oczekiwań w kulturze świeckiej późnego średniowiecza. Wyniki projektu dostarczą cennych informacji i inspiracji badaczom akademickim i studentom zajmującym się literaturą i tłumaczeniami oraz językoznawcom.
Słowa kluczowe
Dekameron, kataloński, DECAMERONTRANSLATED, tłumaczenie, nowela, lingwistyczne