Molekularne spojrzenie na zmiany metaboliczne podczas ciąży
Metabolizm kobiety podlega znaczącym zmianom podczas ciąży. Dochodzi między innymi z znaczącego zwiększenia oporności na insulinę. U podatnych kobiet insulina przestaje kontrolować poziom glukozy i może dojść do GDM w trzecim trymestrze. Wprawdzie w większości przypadków cukrzyca ciężarnych ustępuje po urodzeniu dziecka, jednak znacząco zwiększa się u tych kobiet ryzyko cukrzycy typu 2 w późniejszych etapach życia. Ponadto skład substancji odżywczych dostarczanych w życiu płodowym może przyczynić się do podatności na cukrzycę u dziecka. Cholestaza wewnątrzwątrobowa ciężarnych (ICP) jest powikłaniem metabolicznym spowodowanym przez zaburzenie odpływu żółci z wątroby, mogącym negatywnie wpływać na wynik ciąży. Podobnie jak GDM, ICP u matki może zwiększać ryzyko otyłości i poziomu lipidów we krwi dziecka. Ponadto u kobiet z ICP stwierdza się zwiększoną podatność na GDM, lecz przyczyny tego zjawiska nie zostały dobrze poznane. Zakres finansowanego przez UE projektu GDMICP (Gestational signal and bile acid role in the enteroinsular axis) obejmował nakreślenie związku pomiędzy GDM a ICP. Podczas wcześniejszych prac opisano udział receptorów FXR a TGR5 w regulacji metabolizmu glukozy i kwasów żółciowych w wątrobie. Badacze z projektu GDMICP przyjęli hipotezę, że ICP zaburza działanie receptorów FXR i TGR5, przyczyniające się do GDM. Naukowcy odkryli, że u kobiet z GDM występuje niższy poziom metabolitów progesteronu podczas ciąży, co bezpośrednio wpływa na czynności wysp trzustkowych i wydzielanie insuliny. Wskazuje to na obecność mechanizmu zwrotnego, który przestawia się na wyższe zapotrzebowanie na insulinę przy zwiększeniu się u matki spożycia składników odżywczych i odkładania tłuszczu. Ponadto odkryto, że metabolity progesteronu mogą być potencjalnie użytecznym biomarkerem podwyższonego ryzyka GDM na późniejszych etapach ciąży. U myszy pozbawionych FXR stwierdzano znaczącą nietolerancję glukozy podczas ciąży, spowodowaną podwyższoną insulinoopornością i niezdolnością wysp trzustki do rozwoju. Okazuje się więc, że FXR odgrywa istotną rolę w zależności między ICP i GDM. Ponadto wydaje się, że GLP-1 znacząco przyczynia się do tej patologii. Odkrycie to sugeruje możliwość zastosowania kwasu ursodeoksycholowego w leczeniu kobiet z ICP, aby przywrócić prawidłowy poziom peptydu przypominającego glukagon-1 i wywołać uwalnianie insuliny. Łącznie wyniki projektu GDMICP dostarczają fundamentalnej wiedzy o mechanizmach wiążących dwa najczęstsze zaburzenia przemiany materii w ciąży, GDM i ICP. Wiedzę tę można będzie wykorzystać w medycynie, aby przywrócić homeostazę metaboliczną podczas ciąży i uniknąć potencjalnych powikłań w dalszym życiu.
Słowa kluczowe
Cukrzyca ciężarnych, insulinooporność, cholestaza wewnątrzwątrobowa ciężarnych, żółć, FXR, TGR5, progesteron
