Zapory i jeziora lodowcowe
Naturalne zwały materiału skalnego, zwane morenami, blokują niektóre rzeki górskie, formując w ten sposób jeziora. Jednak pod presją zmian klimatycznych lodowce topnieją, a tym samymi więcej wody przepływa do jezior, stwarzając zagrożenie przerwania zapór. Celem finansowanego przez UE projektu DCGGEOPHYS (Subsurface conditions in Himalayan glaciers – Implications for outburst flood risk prediction) było oszacowanie zagrożenia związanego z prawdopodobieństwem przerwania zapór. Badania obejmowały kwestie ekspansji jezior, a także opracowanie narzędzi do analizy właściwości gruntowych moren. Przystępując do pracy nad modelami predykcyjnymi obrazującymi przerwanie zapory, naukowcy wykorzystali nowe metody zdalnego odczytu i mapowania. Ich prace koncentrowały się na obszarach norweskiego archipelagu Svalbard oraz lodowca Ngozumpa w Nepalu. W przypadku tego drugiego zespół badaczy użył kombinacji stereoskopowych obrazów satelitarnych o wysokiej rozdzielczości, kartowania terenowego i danych dotyczących jezior, pochodzących z sonaru. W ten sposób zespół stworzył dwa cyfrowe modele wysokości (trójwymiarowego krajobrazu), pokazując ubytki w pokrywie lodowej lodowca oraz ekspansję i pogłębianie się jezior. Naukowcy doszli do wniosku, że cielenie się z odsłoniętych klifów lodowych jest główną przyczyną kurczenia się lodowca. Znaczny proces topnienia zachodzi także wewnątrz lodowca. System kanałów lodowca odgrywa rolę w formowaniu się jezior i ich ekspansji. Ewolucja jezior jest procesem złożonym, powodowanym częściowo przez odkładanie się osadów i zmniejszanie się liczby otaczających klifów lodowych. Uczestnicy projektu stwierdzili w dalszych konkluzjach, że chociaż w latach 2009–2014 proces rozwoju jeziora był wolny, ich gwałtowny przyrost nastąpi w niedalekiej przyszłości. Jezioro może osiągnąć długość 7 km, jeśli zapora w formie moreny pozostanie na swoim miejscu. Ponadto zespołowi udało się opracować narzędzia geofizyczne do pomiarów właściwości gruntowych lodowców i wałów morenowych. Prowadzono też badania nad tomografią elektrooporową i radarem geodezyjnym. Dlatego grupa ta wypracowała bardziej złożone rozumienie cech systemu podziemnego. Uczestnicy projektu zadbali o rozpowszechnienie wyników badań poprzez branżowe pisma naukowe i konferencje. Rezultaty te przyczyniają się do lepszej przewidywalności ekspansji jezior lodowcowych i oceny ryzyka przerwania zapór. Ponadto wyniki projektu mogą przełożyć się na większe bezpieczeństwo ludzi mieszkających poniżej zapór lodowych.
Słowa kluczowe
Lodowiec, jeziora, moreny, DCGGEOPHYS, warunki gruntowe, przerwanie zapory