Ptasi mózg a budowanie gniazda
Budowanie gniazd to zachowanie o wysokim stopniu złożoności porównywalne do używania narzędzi, ponieważ obejmuje ono wybór, ukształtowanie i wykorzystywanie materiałów do konkretnego celu. Chociaż niemal wszystkie gatunki ptaków budują gniazda, nasza wiedza na temat procesu wyboru przez nie odpowiedniego materiału i budowy samej struktury jest znikoma. Naukowcy uczestniczący w finansowanym przez UE projekcie BIRDNEST (Neural basis and cognition of nest building in birds) zbadali podstawy neuronalne zachowania związanego z budową gniazda, a także nabywania przez ptaki tej umiejętności. W środowisku laboratoryjnym przebadano amadynę zebrowatą (Taeniopygia guttata), aby określić, w której części ptasiego mózgu „odbywa się” proces budowania gniazda oraz w jaki sposób czynność ta jest warunkowana. Samce amadyny zebrowatej unikały wyboru materiałów nieodpowiednich do budowy gniazda w oparciu o swoje wcześniejsze doświadczenie. Zachowanie to dowiodło, że wspomniana czynność nie jest instynktowna, lecz składa się z komponentów „wyuczonych” przez danego osobnika. Nagrania wideo pokazały, że gdy samica siedzi w gnieździe, samce amadyny zebrowatej przynoszą do niego więcej materiałów w krótszym czasie. Hormony płciowe mają wpływ na szereg zachowań związanych z rozmnażaniem, jednak ich rola w zakresie kontroli przebiegu procesu gniazdowania nie była dotąd zmiana. Dlatego też badacze poddali analizie poziom hormonów płciowych w organizmie ptaków (testosteronu w osoczu u samców oraz estradiolu u samic), aby sprawdzić, czy ich stężenie ulega zmianie, gdy amadyny zebrowate rozpoczynają i kończą budowanie gniazda. Wstępne wyniki wykazały, że hormony te nie wpływają na proces gniazdowania, nawet jeśli oddziałują na inne zachowania związane z rozmnażaniem, takie jak zaloty. Dodatkowo naukowcy przeprowadzili w warunkach laboratoryjnych szereg doświadczeń, aby sprawdzić, czy móżdżek odgrywa bezpośrednią rolę w budowaniu gniazd. Dowiedziono, że aktywność neuronalna w tym obszarze mózgu wzrasta, gdy samce umieszczają więcej materiału w strukturze gniazda. Obecnie prowadzone są badania w celu określenia, czy aktywność ta jest charakterystyczna dla procesu gniazdowania, czy też pojawia się także, gdy ptaki jedynie kształtują materiał do budowy gniazda bez możliwości jego zbudowania. W ramach projektu BIRDNEST zgromadzono szereg danych dotyczących rzeczywistych zachowań ptaków związanych z budową gniazd, włączając w to profile hormonalne i zapisy aktywności mózgowej, których wykonanie byłoby niezwykle trudne w środowisku naturalnym. Informacje te rzucą nowe światło na związek pomiędzy umiejętnościami fizycznymi a procesami poznawczymi, jak również pomiędzy umiejętnościami poznawczymi a „złożonością” zachowań. Co więcej, pozwolą one naukowcom lepiej zrozumieć przyczyny oraz sposób ewolucji zdolności poznawczych.
Słowa kluczowe
Budowanie gniazda, BIRDNEST, Taeniopygia guttata, hormony płciowe, móżdżek
