Ochrona peruwiańskich ziemniaków
Ziemniaki to warzywo pochodzące z centralnej części Andów, gdzie uprawa od tysięcy lat doprowadziła do powstania tysięcy odmian. Wprowadzone w latach 60. XX wieku w ramach tzw. zielonej rewolucji nowe praktyki rolnicze znacznie zmniejszyły różnorodność, czemu obecnie starają się przeciwdziałać za pośrednictwem różnych inicjatyw, takich jak Potato Park w Cuzco. Uczestnicy finansowanego przez UE projektu BIOVALUE (Cultural and bio - diversity protection through heritage policies) udokumentowali powiązane z andyjskimi ziemniakami systemy wartości występujące na obszarach chronionych. Przeanalizowali również skutki działań na rzecz zachowania plazmy zarodkowej. Znajdujący się w peruwiańskim mieście Cuzco park Potato Park jest prowadzony przez kilka podmiotów krajowych i międzynarodowe organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska. Zespół BIOVALUE przestudiował zagadnienia związane z ochroną puli genetycznej ziemniaków zarówno w skali lokalnej, jak i globalnej. Badacze prześledzili społeczną biografię ziemniaków ilustrującą bogactwo wartości przypisywanych bulwom. Uzyskane wyniki dowodzą, że w przypadku kilku rodzajów bulw proces komodyzacji jest mocno ograniczony. Zauważono, że mieszkańcy górskich regionów Peru uznają ziemniaki za gatunek towarzyszący człowiekowi, posiadający uczucia i nacechowany witalnością. Z tego powodu do oceny stosunku lokalnych społeczności wiejskich do różnorodności gatunkowej ziemniaków zespół wykorzystał teorię aktora-sieci. Wyniki sugerują, że ludność wiejska postrzega swoją społeczność jako składającą się z różnych aktorów – ludzi i nie-ludzi. Bazując na takim podejściu, zespół oszacował ekonomiczną, kulturową i społeczną wartość ziemniaków. Badacze podkreślili kluczową rolę podejścia kosmologicznego w działaniach na rzecz zachowania bioróżnorodności oraz określili jak te działania wpływają na życie lokalnych społeczności. Stwierdzono, że lokalne praktyki związane z ziemniakami obejmują rytuały pielęgnacyjne oraz przejawy szacunku wobec ziemi. Zespół zdefiniował również konkretne mechanizmy, za pośrednictwem których strategie ochrony dziedzictwa mogą przyczynić się do wzmocnienia relacji człowiek-uprawa tak istotnych dla zachowania agrobioróżnorodności w tym regionie. Zgromadzone dane wskazują, że działania prowadzone przez Potato Park zbliżają do siebie ziemniaki, społeczności wiejskie i ekspertów z dziedziny rolnictwa, tworząc zupełnie nową, kosmopolityczną społeczność. Jak wynika z literatury, w ujęciu kosmopolitycznym próbuje się wyróżnić nowe przejawy egzystencji w epoce coraz większego przepływu ludzi, towarów, idei i kapitału. Koncepcja ta opisuje także relacje z podmiotami nie-ludzkimi oraz powiązania z różnymi ontologiami. Z tego powodu zespół zasugerował konieczność znalezienia zgodnych cech badań nad rozwojem obszarów wiejskich i literatury w zakresie ochrony bioróżnorodności w celu określenia innych aspektów strategii ochrony gwarantujących zrównoważony rozwój. Projekt BIOVALUE doprowadził do zdefiniowania na nowo pojęcia „uprawy kosmopolitycznej” (w tym przypadku ziemniaków), co w przyszłości wspomoże działania na rzecz zachowania bioróżnorodności ziemniaków i zapoczątkowania zmian społecznych.
Słowa kluczowe
Bioróżnorodność ziemniaków, Potato Park, BIOVALUE, strategie ochrony dziedzictwa, peruwiańskie obszary górskie