Historyczne, kulturowe i społeczne przyczyny Arabskiej Wiosny
Arabska Wiosna – przedstawiana przed media jako spontaniczne i szybko rozprzestrzeniające się powstanie, które objęło swym zasięgiem szereg narodów arabskich – była dla świata dużym zaskoczeniem. Jednakże jej przyczyn należy wypatrywać wiele lat wcześniej, uwzględniając przy tym szeroką gamę złożonych czynników. Naukowcy uczestniczący w finansowanej przez UE inicjatywie SPRINGARAB (Social movements and mobilisation typologies in the Arab Spring) poddali analizie powstania, które miały miejsce w 2011 roku, oraz związaną z nimi dynamikę wydarzeń ze szczególnym uwzględnieniem Afryki Północnej. Przyjrzano się ruchom społecznym, które wyłoniły się z tego buntu, a także następującym po nim wahaniom zakresu swobód obywatelskich. Powstania, które rozpoczęły się w Tunezji, a następnie objęły swym zasięgiem Egipt i Libię, przyniosły niespotykaną wcześniej w tym regionie wolność i możliwość demokratycznego wyrażania opinii. Zespół projektowy zbadał zarówno czynniki historyczne, jak i socjologiczne/antropologiczne odpowiedzialne za te zmiany. Na kolejnym etapie badań przeprowadzono analizę porównawczą, uwzględniając inne konteksty i narody. Jej wyniki dowiodły, że inspiracją do rozpoczęcia przemian było po części rozczarowanie związane z nacjonalizmem w późnych latach 70-tych XX wieku, które z kolei wyłoniło się z sentymentu postkolonialnego. Biorąc pod uwagę fakt, że ponad 70% ludności świata arabskiego stanowią osoby poniżej 30-tego roku życia, kluczową rolę w powstaniach odegrała też młodzież oraz komunikacja za pomocą mediów społecznościowych. Warto również zwrócić uwagę na głos i rolę kobiet w protestach, co na tym obszarze było stosunkowo nowym zjawiskiem. Co więcej, w regionie pojawiła się nowa gama potrzeb podsycanych przez wyraźne nierówności pod względem zamożności i bezrobocie. Obywatele znajdujący się w coraz bardziej niekorzystnej sytuacji domagali się sprawiedliwości społecznej, godności, praw kulturowych i większej swobody wyrażania przekonań religijnych w raczej represyjnym, świeckim środowisku. Wykorzystanie mediów społecznościowych w celu poruszenia tych kwestii było szczególnie znamienne. Zespół projektowy szczegółowo rozważył te i inne uwarunkowania leżące u podstaw Arabskiej Wiosny. Rezultaty inicjatywy SPRINGARAB przedstawiono w ponad 50 artykułach, 6 książkach oraz innych publikacjach, a także rozpowszechniono w mediach, wyjaśniając szereg wątpliwości i błędnych wyobrażeń otaczających jedną z najważniejszych w skali światowej transformacji geopolitycznych ostatnich lat.
Słowa kluczowe
Arabska Wiosna, Afryka Północna, Bliski Wschód, powstanie, SPRINGARAB, ruchy społeczne
