Zielone światło dla ćwiczeń fizycznych
Wiadomo, że regularne ćwiczenia fizyczne wpływają korzystnie na zdrowie układu sercowo-naczyniowego i długowieczność. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby osoby dorosłe uprawiały aktywność fizyczną o umiarkowanej intensywności przez 150 minut tygodniowo. Ostatnie badania wskazują jednak, że intensywne i długotrwałe wykonywanie wymagających ćwiczeń wytrzymałościowych może prowadzić do nieprawidłowej adaptacji serca. Obejmuje to zwiększone stężenia biomarkerów, odzwierciedlające uszkodzenie kardiomiocytów oraz obecność tkanki bliznowatej w sercu pozornie zdrowych sportowców. U 12–50% osób uprawiających sport przez całe życie zaobserwowano zwłóknienie mięśnia sercowego, odpowiadające bliznowaceniu tkanki sercowej, które zwykle występuje u pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi (CVD). Występowanie nieprawidłowej adaptacji serca u pozornie zdrowych osób jest wysoce nieoczekiwane i w dużej mierze niewyjaśnione. Wraz ze zwłóknieniem mięśnia sercowego stwierdzono znaczny skok stężenia troponiny sercowej (cTn) wywołany aktywnością fizyczną, co zazwyczaj wskazuje na uszkodzenie mięśnia sercowego i jest zapowiedzią przyszłych zdarzeń sercowo-naczyniowych i śmiertelności. Aby ustalić znaczenie kliniczne tych czynników, zespół finansowanego ze środków UE projektu CARDI-ACHE ocenił wartość prognostyczną wywołanego wysiłkiem fizycznym uwalniania biomarkerów sercowych oraz konsekwencje funkcjonalne zbliznowacenia mięśnia sercowego u sportowców. W projekcie rozważono również potencjalny związek między uszkodzeniem kardiomiocytów a markerami tkanki bliznowatej serca. Koordynator projektu, profesor Keith George, z Uniwersytetu Johna Mooresa w Liverpoolu (LJMU) w Wielkiej Brytanii, mówi: „Te badania są ważne, ponieważ coraz więcej osób w Europie i na świecie wykonuje intensywne ćwiczenia wytrzymałościowe”. Popularne media często omawiają potencjalne szkodliwe efekty ćwiczeń wytrzymałościowych w bardzo nieobiektywny sposób. Takie alternatywne fakty mogą przekonać społeczeństwo do kontynuowania niezdrowego i siedzącego trybu życia oraz zniechęcać do podejmowania jakichkolwiek ćwiczeń fizycznych”. Dotarcie do sedna problemu Aby przeprowadzić kompleksową ocenę funkcji i struktury morfologicznej serca sportowca, w projekcie wykorzystano obrazowanie wysiłkowe (echokardiografia) w połączeniu z pomiarami serca metodą MRI. Zespół projektu CARDI-ACHE pobrał również próbki krwi, aby wykonać analizy nowych biomarkerów sercowych (rozpuszczalnego ST-2 i troponiny I serca o wysokiej czułości). „Są to przełomowe metody w dziedzinie nauki o układzie sercowo-naczyniowym”, mówi dr Thijs Eijsvogels, główny badacz projektu. Projekt sprzyjał również nawiązaniu użytecznych kontaktów: „Przykładowo badanie MRI serca stanowi złoty standard oceny morfologii serca i ewaluacji zwłóknienia – uzyskaliśmy dostęp do tej techniki dzięki ścisłej współpracy z innymi klinicystami”. Zespół projektu CARDI-ACHE wykorzystał również inne narzędzia, takie jak obrazowanie wysiłkowe, na potrzeby oceny funkcji regionalnych i globalnych oraz powiązania struktury serca z wynikiem czynnościowym. „Jest to narzędzie, które aktywnie rozwijamy na Uniwersytecie LJMU, a teraz również na Uniwersytecie Radboud w Holandii”, dodaje. Obecność blizn w obrębie mięśnia sercowego nie miała wpływu na ogólną pracę serca, chociaż zaobserwowano miejscowe zmiany czynności w niektórych zlokalizowanych regionach tkanki bliznowatej. Po wysiłku fizycznym znacznie wzrósł poziom biomarkerów zbliznowacenia mięśnia sercowego, chociaż nie stwierdzono związku z markerami uszkodzenia kardiomiocytów. Prof. George wyjaśnia te odkrycia: „Podsumowując, nieprawidłowa adaptacja serca, która zazwyczaj występuje u sportowców uprawiających sport przez całe życie, prawdopodobnie ma niewielkie znaczenie kliniczne. Wyniki te zgadzają się z wcześniejszymi badaniami, które wskazują na wyższą średnią długość życia sportowców w porównaniu z ogólną populacją i potwierdzają hipotezę, że sport to zdrowie. Wyjaśnienie komunikatu dotyczącego zdrowia publicznego Wyraźne potwierdzenie korzystnego wpływu sportu na zdrowie jest istotne dla osób odpowiedzialnych za udzielanie porad w zakresie zdrowia publicznego. Aby dojść do tego wniosku, zespół projektu musiał jednak pokonać szereg wyzwań. Multidyscyplinarne podejście zastosowane w ramach projektu CARDI-ACHE było trudne, zwłaszcza przy uwzględnieniu stosunkowo krótkiego czasu trwania projektu (2 lata). Jak wyjaśnia dr Eijsvogels: „Musieliśmy zrekrutować grupę osób uprawiających sport przez całe życie, które uczestniczyły w badaniu 8 lat temu, i przekonać je do wzięcia udziału w badaniu kontynuacyjnym”. Zespół nawiązał również ścisłą współpracę z innymi klinicystami w celu przeprowadzenia kompleksowej oceny serca sportowca-weterana. Mimo ograniczonych ram czasowych zespół projektu CARDI-ACHE przeprowadził zaplanowane badania. Projekt CARDI-ACHE wzbudził duże zainteresowanie na arenie międzynarodowej, a w czerwcu 2017 r. dr Eijsvogels otrzymał nagrodę New Investigator Award przyznaną przez uczelnię American College of Sports Medicine za najnowsze odkrycia w dziedzinie fizjologii układu sercowo-naczyniowego. „Nasze badania mają na celu dostarczenie ważnych nowych informacji osobom, które wykonują ćwiczenia wytrzymałościowe, a także decydentom odpowiedzialnym za zdrowie publiczne”, mówi prof. George. Doceniono wkład projektu w osiągnięcie tego celu: jeden z artykułów wydanych w ramach projektu CARDI-ACHE otrzymał nagrodę magazynu European Journal of Sport Science dla najlepszej publikacji w 2018 r.
Słowa kluczowe
CARDI-ACHE, serce, sercowy, ćwiczenia, blizny, zdrowie, uszkodzenie kardiomiocytów, bliznowacenie mięśnia sercowego, sportowcy
