Konkurencja w sektorze zarządzania ruchem lotniczym
Tradycyjnie usługi ATM są zmonopolizowane przez organy krajowe, częściowo z powodu wysokich kosztów infrastruktury. Historycznie państwowy charakter usług ATM doprowadził do nieefektywnej sytuacji, w której Europa ma obecnie wiele odrębnych usług. Niektórzy twierdzą, że Europa potrzebuje jednej federalnej agencji ds. usług ATM. Inni uważają, że otwarcie rynku na konkurencję byłoby bardziej skuteczne niż ustanowienie dużego monopolu. Jak argumentują ekonomiści, skoro nowe technologie obniżają koszty infrastruktury do tego stopnia, że prywatne firmy mogą inwestować, rynek powinien zostać otwarty na konkurencję. W ramach finansowanego ze środków UE projektu COMPAIR zbadano różne sposoby stopniowego wprowadzania takiej zmiany, w tym podejścia instytucjonalne i podejścia oparte na projektowaniu rynku. Konsorcjum było częścią wspólnego przedsięwzięcia dotyczącego jednolitego europejskiego systemu zarządzania ruchem lotniczym, którego celem było zreformowanie europejskiego lotnictwa. Wprowadzanie konkurencji Uczestnicy projektu COMPAIR ocenili propozycje działań mających na celu wprowadzenie konkurencji w europejskim sektorze usług ATM, odpowiednio do ich potencjalnego wkładu w realizację celów jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej. W badaniu zaproponowano nowe projekty rynkowe, opracowano ramy oceny wpływów i zbadano wykonalność przy użyciu modelowania gospodarczego i sieciowego. „W ramach badania zidentyfikowano i oceniono cztery scenariusze wprowadzenia”, mówi dr Eef Delhaye, koordynator projektu COMPAIR. Obejmują one opcje krótko-, średnio- i długoterminowe (czyli po 2050 r.). „Wierzymy, że każda opcja przyniesie poprawę wydajności instytucji zapewniających służby żeglugi powietrznej (ANSP), przy czym kluczowe korzyści obejmą niższe koszty, zwiększoną absorpcję technologii, a w niektórych przypadkach nawet zmniejszenie rozdrobnienia w europejskiej przestrzeni powietrznej”. Badacze zauważyli, że forma własności ANSP jest różna w poszczególnych krajach, oraz że występuje duża różnorodność w procesach konsultacji zainteresowanych stron. Zespół projektu zidentyfikował istotne różnice w kosztach i wydajności produkcyjnej, co wskazuje na możliwości poprawy krótkoterminowej. Zespół zalecił, aby wprowadzać takie ulepszenia poprzez włączenie większej liczby zainteresowanych stron do zarządów ANSP. W perspektywie średnioterminowej badacze zasugerowali procesy otwierania dostępu i procedury zamówień publicznych. Otwieranie dostępu można rozpocząć od terminalowych służb ruchu lotniczego, usług meteorologicznych, usług wspomagania ruchu lotniczego i outsourcingu usług kontroli ruchu lotniczego. Dotychczasowe doświadczenia związane z otwarciem dostępu do sektora kontroli terminali udowodniły, że redukcja kosztów na poziomie do 40% jest możliwa. Analiza przeprowadzona przez zespół projektu COMPAIR wykazała, żeprzetargi czasowe mogą prowadzić do konsolidacji wśród podmiotów ANSP. Może to oznaczać mniej rozdrobnioną europejską przestrzeń powietrzną, szybszą absorpcję technologii i niższe opłaty wynikające z efektu skali. Jako długoterminowe zalecenie rekomendowano operacje ukierunkowane na lot lub bezsektorowe. Dostawcy usług ATM będą konkurować w oparciu o jednostkowe loty lub konkretne linie lotnicze, a nie na poziomie regionalnym. Zespół zalecił również ograniczenie udziału w rynku, aby zapobiec pojawieniu się monopoli handlowych. Badanie wdrożenia Po zasugerowaniu opcji zespół projektu COMPAIR będzie teraz pracował nad ich wdrożeniem. Pierwszym krokiem będzie zwiększenie świadomości na temat potencjału. Przed wdrożeniem naukowcy zalecają dalsze badania porównawcze. Mogą one badać przemysł lotniczy w innych lokalizacjach i inne procesy przejścia z rynków monopolistycznych w Europie. „Najważniejszym krokiem wdrożeniowym”, jak dodaje dr Delhaye, „będzie utrzymanie otoczenia instytucjonalnego, które może wspierać konkurencję na poziomie UE i państw członkowskich”. W tym kontekście środowisko oznacza środki prawne, ale także krajobraz polityczny, administracyjny i inwestycyjny”. „Nawet małe kroki byłyby produktywne”, wyjaśnia. Europejskie lotnictwo znajduje się w fazie przejściowej. Sugestie zespołu projektu COMPAIR należy oceniać i omawiać indywidualnie oraz w kontekście szerszych kwestii, takich jak brak przepustowości portów lotniczych i zapotrzebowanie na zaktualizowany plan centralny dla sektora ATM w Europie. Niezależnie od tego, jaką formę ostatecznie przyjmie, Europa będzie w końcu miała sprawną przestrzeń powietrzną.
Słowa kluczowe
COMPAIR, ruch lotniczy, ANSP, lotnictwo, zarządzanie ruchem lotniczym, jednolita europejska przestrzeń powietrzna, przestrzeń powietrzna, lotnisko
