Potocnik: wspolpraca badawcza kluczem do dlugotrwalego dobrobytu w Zachodnich Balkanach
Przyjęcie w 2003 r. unijnego Planu Działań dla Zachodnich Bałkanów w dziedzinie nauki i technologii ukazuje niejako priorytet, jaki nadano inicjatywom z tego regionu przez Prezydencję Grecji - wówczas jedynego przedstawiciela Zachodnich Bałkanów w UE. Inne państwa członkowskie - zwłaszcza Austria i Słowenia - również odegrały znaczącą rolę w promowaniu współpracy naukowej w Zachodnich Bałkanach. Właśnie te kraje wraz z Grecją pomogły zorganizować 3 lutego konferencję w Parlamencie Europejskim w celu rozważenia uczestnictwa Zachodnich Bałkanów w badawczych programach ramowych UE. Janez Potočnik - Komisarz ds. Nauki i Badań, na spotkaniu z politykami podkreślił szerszy polityczny kontekst współpracy naukowej z tym regionem. 'Rozszerzenie UE nie powinno kończyć się na Rumunii i Bułgarii - należałoby wprowadzić także inne kraje [...] Współpraca naukowa w obrębie programów ramowych, a także w innych dziedzinach, to środek do umocnienia trwałego pokoju i dobrobytu w krajach Zachodnich Bałkanów' powiedział. Potočnik podkreślił, że odpowiednie konkursy w ramach Szóstego Programu Ramowego (6. PR) zostały już ogłoszone i mają być odpowiedzią na wyzwania w tym regionie. Dodał także, iż takie inicjatywy zasługują na większe dofinansowanie w przyszłości. 'Na Zachodnich Bałkanach jest zapotrzebowanie na prężnie działające instytuty badawcze i wykwalifikowaną kadrę naukowców. Dlatego Komisja zdecydowała się poprzeć najbardziej obiecujące instytuty naukowe w tym regionie, mając na celu pomoc w utworzeniu sieci regionalnych'. Na kluczowe pytanie o uczestnictwo tych krajów w przyszłym programie ramowym Komisarz odpowiedział: 'Właśnie mają się rozpocząć rozmowy nad 7. PR, więc jest to idealny czas, żeby lepiej określić założenia w sprawie przyszłej współpracy. [...] Uważam, że istnieje wola polityczna i zaangażowanie. Osobiście zobowiązuję się, że Komisja zbada niezbędne środki potrzebne do osiągnięcia naszych wspólnych celów. Bardzo chcę zapoznać się z Państwa konkretnymi propozycjami dalszej integracji Zachodnich Bałkanów z Europejską Przestrzenią Badawczą [ERA]'. Jedną z takich propozycji zgłosił na konferencji przedstawiciel jednego z Państw Członkowskich - Manfred Horvat z austriackiej agencji promowania badań. 'Uczestniczenie krajów Zachodnich Bałkanów w 6. PR było wyzwaniem, ale i wartościową lekcją. Ponadto osiągnięto satysfakcjonujący poziom uczestnictwa w sekcji INCO [współpraca międzynarodowa]. [...] INCO będzie też niezwykle ważną częścią 7. PR, ale uważam, że powinna istnieć wydzielona sekcja dla Bałkanów Zachodnich'. Horvat podkreślił zalety takiego kierunku działań dla obecnych Państw Członkowskich. 'Nie mówimy przecież o udzielaniu pomocy, a o działaniach we wspólnym interesie. W tych krajach są wspaniałe zasoby ludzkie i powinny być przyłączone do ERA dla ogólnej korzyści.' W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele ministerstw ze wszystkich krajów Zachodnich Bałkanów, którzy przedstawili swoje opinie na temat współpracy naukowej w Unii Europejskiej. Slobodanka Koprivica, Wiceminister Edukacji i Nauki z Czarnogóry (Serbia i Czarnogóra), powiedziała Wiadomościom CORDIS: 'Nasz udział w 6. PR nie jest obecnie znaczny, jest to udział raczej symboliczny, ale poczyniliśmy pierwsze kroki w celu poprawienia tej sytuacji poprzez uczestnictwo w programie ERA-Net Południowo-Wschodniej Europy (SEE) oraz utworzenie krajowych punktów kontaktowych.' Koprivica udzieliła swojego pełnego poparcia stanowisku opracowanemu przez projekt SEE-ERA-Net w sprawie uczestniczenia Zachodnich Bałkanów w 7. PR, w którym wzywa się do wdrożenia odpowiednich działań wspierających w tych krajach, zwiększenia ich dofinansowania oraz do wykorzystania dodatkowo także innych unijnych instrumentów, poza programami ramowymi, w celu poprawienia możliwości badawczych w tym regionie. Dochód PKB na głowę w Chorwacji jest przynajmniej dwukrotnie wyższy niż w większości pozostałych krajów byłej Jugosławii. Ponadto kraj ten ma stosunkowo zaawansowaną bazę naukową. Chorwacki asystent ministra ds. współpracy narodowej, Radovan Fuchs, powiedział Wiadomościom CORDIS: 'Naszym narodowym priorytetem jest przystąpienie do UE, a pierwszym krokiem do tego jest podpisanie umowy S&T [w sprawie nauki i technologii] oraz przystąpienie do 6. PR. Współpraca naukowa to podstawa - badania naukowe nie znają granic regionalnych czy narodowych.' Dr Fuchs wskazał, że Chorwacja może odegrać kluczową rolę w budowaniu możliwości naukowych w Zachodnich Bałkanach jako całości: 'W działaniach naukowych w różnych krajach istnieją dość istotne różnice a Chorwacja może być mostem łączącym UE i Południowo-Wschodnią Europę. Rozumiemy tę kulturę i język, chcielibyśmy zatem odegrać pewną rolę w rozwoju możliwości tego regionu.' Profesor Lamija Tanovic z Uniwersytetu w Sarajewie (Bośnia-Hercegowina) wyjaśniła kilka głównych wyzwań stojących przed kilkoma krajami regionu: 'Sektor naukowy w Zachodnich Bałkanach próbuje przekonać decydentów, żeby uznali naukę i technologię za sprawy priorytetowe, ale jest to trudne zadanie, ponieważ jest tak wiele ważniejszych priorytetów, że S&T może wydawać się luksusem.' Profesor dodała też, że przez konflikt na Bałkanach wielu z najlepszych naukowców opuściło ten region, a w obecnym stanie rzeczy trudno jest ich zachęcić do powrotu. Aleksandar Popovic z serbskiego Ministerstwa Nauki i Ochrony Środowiska (Serbia i Czarnogóra) wymienił również inne czynniki ograniczające badania w krajach Zachodnich Bałkanów: brak nowoczesnego wyposażenia, niewystarczającą infrastrukturę elektroniczną, ograniczoną krajową ocenę procesów oraz brak międzynarodowej mobilności. Wygłoszenie jednej z ostatnich uwag pozostawiono belgijskiemu członkowi Parlamentu Europejskiego - Philippe�owi Busquinowi, któremu wielu uczestników przypisuje właśnie pogłębienie współpracy pomiędzy UE a krajami Zachodnich Bałkanów w trakcie jego kadencji Komisarza UE ds. Badań. 'Z zainteresowaniem oglądam postępy jakie poczyniono przez ostatnie trzy lata' powiedział. 'Pod względem integracji naukowcy są pionierami. W 5. PR byłe kraje kandydujące wykorzystały ten program do skutecznej promocji integracji i mam nadzieję, że to samo stanie się z Zachodnimi Bałkanami w 7. PR.'
Kraje
Macedonia Północna, Albania, Austria, Bośnia i Hercegowina, Grecja, Chorwacja, Słowenia