Istnieją możliwości przy nadal utrzymujących się barierach w zakresie koordynacji krajowych programów badawczych
Ostatnia konferencja wysokiego szczebla w sprawie koordynacji krajowych programów badawczych zakończyła się porozumieniem uczestników co do jedynych w swoim rodzaju korzyści wynikających z takiej koordynacji oraz ich zobowiązaniem do wspólnych działań na rzecz usuwania barier, które nadal utrudniają optymalną integrację krajowych programów badawczych. Gospodarzami konferencji w Manchesterze były wspólnie prezydencja brytyjska i Komisja Europejska. Celem spotkania, w którym wzięły udział osoby z całej Europy odpowiedzialne za tworzenie polityki w zakresie badań naukowych, było ożywienie debaty na temat tego głównego aspektu polityki dotyczącej Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Po pierwsze, uczestnicy konferencji ocenili niedawne inicjatywy ułatwiające lepszą koordynację krajowych programów B+R, przed przyjrzeniem się nowym sposobom umożliwiającym lepsze wykorzystanie synergii pomiędzy tymi programami. Pomimo warunków, w których administracje publiczne krajów europejskich inwestują łącznie w B+R sumy przekraczające 75 miliardów euro rocznie - nakłady, które rosną, ponieważ kraje UE czynią postępy na drodze do osiągnięcia celu barcelońskiego zakładającego poziom 3 procent PKB wydatków na badania i rozwój - ogólne oddziaływanie badań naukowych na poziomie krajowym oraz unijnym jest nadal ograniczone ze względu na rozdrobnienie programów krajowych. Z wyjątkiem kilku specjalnych przypadków, w których konkurencyjność lub powody właściwe dla danego kraju mogą usprawiedliwiać pewną ograniczoność programów krajowych, popularność i sukces systemu ERA-NET - inicjatywy UE, która ma ułatwić koordynację pomiędzy krajowymi programami B+R - wyraźnie pokazuje korzyść wynikającą ze zwiększonej koordynacji międzynarodowej w ramach szerokiej gamy dziedzin programów. W celu określenia głównego obszaru debaty w badaniu zleconym przez brytyjskie Biuro ds. Nauki i Technologii (Office of Science and Technology, OST), zatytułowanym "Europejskie struktury ułatwiające wielostronną współpracę pomiędzy krajowymi programami B+R" ("European frameworks to facilitate multilateral cooperation between national R&D programmes"), dokonano przeglądu celów oraz modeli różnych organizacji i instrumentów na poziomie Unii, jak również zakresu, w jakim mogą one pomóc w pokonywaniu istniejących barier w międzynarodowej współpracy badawczej. Ustalono kilka innych organów ułatwiających tę koordynację, poza Komisją Europejską, której szósty program ramowy (6. PR) obejmuje trzy inicjatywy dotyczące koordynacji programów krajowych - inicjatywę CREST w sprawie wzajemnego otwierania programów krajowych, system ERA-NET i instrument określony w Artykule169. Do organów tych zaliczyć należy międzyrządowy program EUREKA, Europejską Fundację Nauki (ESF), organizację EuroHORCS (European Heads of Research Councils), zrzeszającą osoby kierujące krajowymi radami badawczymi, i międzyrządową strukturę do celów współpracy w dziedzinie badań naukowych i technicznych COST (Cooperation in the field of Scientific and Technical research). Ponadto istnieją inne organizacje zajmujące się konkretnymi dziedzinami, poszukujące ułatwień w zakresie koordynacji europejskiej, takie jak konsorcjum ds. badawczych wierceń oceanicznych ECORD (European Consortium for Ocean Research Drilling), Międzynarodowa Rada Badań Morza ICES (International Council for the Exploration of the Sea) oraz program promujący badania podstawowe w naukach przyrodniczych HFSP (Human Frontier Science Program). Podczas konferencji panowało zgodne przekonanie co do potencjalnych korzyści wynikających z koordynowania krajowych programów badawczych. W opinii uczestników zadania w zakresie wspólnej polityki (np. związane z rybołówstwem, rolnictwem i zmianami klimatycznymi) można lepiej podejmować poprzez wspólną reakcję badawczą. Koordynacja uwzględnia również wykorzystywanie dodatkowych mocnych stron oraz zmniejszenie powtarzania badań. Ponadto koordynacja międzynarodowa może zapewnić masę krytyczną, której osiągnięcie na poziomie krajowym może być niewykonalne, oraz pozwala na wymianę najlepszych praktyk w planowaniu i realizacji programów badawczych. Uczestnicy wskazali jednak szereg barier, nadal utrzymujących się w Europie, i dotyczących optymalnej koordynacji programów krajowych. Podzielono je ogólnie na bariery "instytucjonalne" i "praktyczne". Bariery instytucjonalne często mają swoje źródło w tym, że wewnętrzny proces tworzenia polityki w danym kraju koncentruje się przede wszystkim wokół spraw krajowych. Poza tym, pierwszeństwo przyznane międzynarodowej współpracy i koordynacji z innymi krajowymi programami badawczymi na poziomie politycznym w wielu dziedzinach uznawane jest za nieobecne. Natomiast bariery praktyczne obejmują prawodawstwo lub przepisy regulujące wewnętrzne wydatki na cele badawcze, elastyczność przydziału finansowania, różnice językowe i walutowe. We wnioskach uczestnicy uznali, że dzięki sukcesowi podejścia oddolnego takich inicjatyw, jak ERA-NET, kierownicy programów zdają sobie sprawę z potencjału istniejącego na poziomie roboczym i wykorzystują istniejące możliwości w zakresie tworzenia sieci, wymiany najlepszych praktyk i planowania wspólnych działań. Prowadzi to do postępującej eliminacji niektórych barier praktycznych oraz tworzenia podstaw najlepszej praktyki na przyszłość. Jakkolwiek uczestnicy uzgodnili, że wsparcie inicjatyw zwiększających koordynację krajową należy kontynuować w ramach 7. PR, podkreślili zarazem fakt, iż decyzje strategiczne dotyczące działań koordynacyjnych pozostają w gestii Państw Członkowskich. W ostatnio przedłożonych wnioskach dotyczących siódmego programu ramowego (7. PR) Komisja planuje stworzyć zachęty w odniesieniu do istniejących projektów realizowanych w ramach ERA-NET, aby rozwijały się one dalej, rozszerzając współpracę i działania poprzez systemy ERA-NET-PLUS. Komisja zamierza również w szerszym zakresie wykorzystywać w 7. PR instrument określony w Artykule 169. Uczestnicy stwierdzili również, że w kolejnej fazie należy skupić się na eliminowaniu stwierdzonych barier "instytucjonalnych". Działaniom koordynacyjnym powinno się przyznać wyższe znaczenie polityczne na poziomie krajowym w celu rozwijania uzupełniającego podejścia odgórnego ze strony Państw Członkowskich. Uczestnicy konferencji wezwali wreszcie Państwa Członkowskie do ustalenia priorytetów i określenia programów krajowych, które powinny podlegać większej koordynacji w przyszłości.
Kraje
Zjednoczone Królestwo