Nowe badania poddają w wątpliwość skuteczność systemów agroekologicznych UE
Zespół realizujący nowy projekt badawczy finansowany przez Unię Europejską kwestionuje skuteczność zachęt finansowych dla rolników, które miały ich skłonić do stosowania metod uprawy bardziej przyjaznych dla środowiska, będących formą ochrony różnorodności biologicznej. W 2003 r. UE wydatkowała około 3,7 miliarda euro na tak zwane systemy agroekologiczne, a w 2005 r. około 25 procent wszystkich użytków rolnych w krajach "piętnastki" objęte było jakimś systemem agroekologicznym. Po trzyletnich badaniach prowadzonych w Holandii, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii i Hiszpanii naukowcy doszli jednak do wniosku, że systemy te w Europie "w przeważającej mierze okazują się nieskuteczne jako instrumenty polityki". W oświadczeniu wydanym przez kierujący badaniami Wageningen University czytamy: "Badania w pięciu krajach europejskich dowodzą, że ten rodzaj zarządzania środowiskiem nie przynosi zbyt wielkich korzyści typowym gatunkom ptaków, owadów i roślin, a w przypadku gatunków rzadkich jego użyteczność jest znacznie mniejsza. Gatunki zagrożone (wymienione w czerwonych księgach) nie odnoszą praktycznie żadnych korzyści." Prowadzący badanie naukowcy przeanalizowali liczebność konkretnych roślin, ptaków, pszczół, pasikoników, świerszczy i pająków na 202 polach uprawnych objętych systemem agroekologicznym, i porównali uzyskane dane z wynikami z takiej samej liczby pól, na których system nie był stosowany. Jakkolwiek badacze przyznali, że systemy agroekologiczne mają "niewielki pozytywny wpływ na utrzymanie różnorodności biologicznej i ochronę gatunków zagrożonych", stwierdzili oni, że ten instrument polityki w swojej obecnej formie nie wystarcza, aby zatrzymać tendencje spadkowe w sferze bioróżnorodności. Jednakże badanie ujawniło wystarczająco dużo przykładów pojedynczych systemów agroekologicznych działających korzystnie, które pozwoliły naukowcom na sformułowanie tezy, że przy prawidłowej bazie danych, koncepcji, odpowiednim ukierunkowaniu i finansowaniu, polityka mogłaby zapewniać należytą ochronę różnorodności biologicznej. "Aby systemy agroekologiczne działały i wykazywały swoją skuteczność (lub jej brak), konieczne jest wskazanie dla nich wyraźnych zadań i celów", stwierdzili badacze. Dodali oni, że niezwykle ważnym czynnikiem warunkującym sukces tego rodzaju systemów jest zapewnienie rolnikom szkolenia i doradztwa, odpowiadającego specyfice danego regionu. Co więcej, do opracowania skutecznego systemu agroekologicznego niezbędne są także oceny ekologiczne prowadzone na szeroką skalę, przy czym muszą one być przejrzyste, kompleksowe i wykonane przez wykwalifikowanych ekologów. Naukowcy podkreślają na zakończenie, że "Systemy agroekologiczne powinny być postrzegane jako hipotezy robocze wymagające ciągłych modyfikacji". Jak wynika ze strony internetowej DG ds. Rolnictwa Komisji Europejskiej, systemy agroekologiczne wprowadzono pod koniec lat osiemdziesiątych XX w. "jako instrument wspierający konkretne metody uprawy, które pomagały chronić środowisko i krajobraz". Rolnicy, którzy przez okres minimum pięciu lat stosują techniki uprawy przyjazne dla środowiska, wykraczające poza typową dobrą praktykę rolniczą, otrzymują rekompensatę z tytułu utraty dochodów i dodatkowych kosztów poniesionych w następstwie takiego działania. Po zapoznaniu się z wynikami badania, rzecznik Komisarz ds. Rolnictwa Mariann Fischer Boel powiedział w rozmowie z CORDIS Wiadomości: - Zakres systemów agroekologicznych ma obejmować coś więcej niż tylko bioróżnorodność, na przykład ochronę gleby. Systemy te nie mają same dokonywać tego, co jest zadaniem polityki środowiskowej. Po drugie, mamy tutaj zagadnienie horyzontu czasowego. Aby pojawiły się korzyści musi upłynąć dużo czasu i nie można oczekiwać cudów z dnia na dzień. Rzecznik stwierdził na zakończenie, że w opinii Komisji programy agroekologiczne są przydatne i wynikło z nich wiele dobrego, natomiast w następnym okresie finansowym (2007-2013) podejście Komisji do tych programów będzie miało bardziej strategiczny charakter, a wytyczone cele będą wyraźniejsze. Badanie sfinansowano z budżetu piątego programu ramowego (5. PR); wyniki opublikowano w czasopiśmie naukowym "Ecology Letters".
Kraje
Szwajcaria, Niemcy, Hiszpania, Niderlandy, Zjednoczone Królestwo