Trybunal Obrachunkowy nawoluje do uproszczenia i uelastycznienia zasad uczestnictwa w 7. PR
Zdaniem przedstawicieli europejskiego Trybunału Obrachunkowego, wniosek Komisji Europejskiej dotyczący zasad udziału w siódmym programie ramowym (7. PR), będącym europejskim programem finansowania badań, "nie wykorzystuje szansy na dokonanie radykalnej zmiany". Głównym słabym punktem wniosku jest koszt transakcji na każde wydatkowane euro, nadmiernie skomplikowane zasady przyznawania dotacji i nieelastyczność. "Choć istnieje zgoda co do tego, że pewien poziom złożoności jest nieunikniony, Trybunał uważa, że wniosek Komisji prowadzi do utraty szansy na wprowadzenie radykalnych zmian w administracyjnych i finansowych zasadach siódmego programu ramowego", brzmi opinia Trybunału. Autorzy dokumentu nawołują do uznania faktu, że naukowcy często muszą w szybki sposób reagować na zewnętrzne i wewnętrzne zmiany w trakcie realizacji projektu, i przyznanie koordynatorowi zwiększonych uprawnień do podejmowania decyzji. "Koordynator powinien ponosić odpowiedzialność za kwestie naukowe i finansowe, a także musi umieć podejmować decyzje dotyczące nie tylko programu naukowego, ale również alokacji zasobów finansowych zgodnie z zasadami uprzednio uzgodnionymi przez wszystkich uczestników konsorcjum", stwierdzają przedstawiciele Trybunału. "Jednocześnie koordynator musi gwarantować przed Komisją, że w całym procesie realizacji projektu utrzymany zostanie naukowy zakres oraz europejski charakter działań wymagany prawem", czytamy dalej w opinii, której autorzy stwierdzają ponadto, że zwiększonej elastyczności musi odpowiadać rozszerzona odpowiedzialność wobec Komisji za kwestie naukowe i finansowe. Trybunał przedstawia sześć kluczowych propozycji służących uproszczeniu i uelastycznieniu zasad uczestnictwa: - scentralizowana weryfikacja ex-ante podmiotów prawnych, - wykorzystanie przez służby Komisji wspólnych baz danych oraz elektronicznej formy wymiany informacji, - stosowanie bardziej elastycznej struktury zarządzania działaniami pośrednimi, polegającej na podpisaniu umowy o dotacje z koordynatorem działającym w imieniu pozostałych uczestników, bądź przyznaniu dotacji decyzją Komisji bez podpisywania umowy prawa prywatnego, - wykorzystanie przeglądów (bądź wysłuchania prezentacji), najlepiej przez innych naukowców, jako środka monitorowania działań pośrednich, - wprowadzenie jednolitego systemu zwrotu kosztów umożliwiającego uczestnikom określenie zakresu udziału finansowego Komisji w przejrzysty, wszechstronny i łatwy do administrowania sposób, - zachęcanie do wykorzystania i rozpowszechniania wyników działań pośrednich oraz transferu własności. Komisja już wprowadziła środki w celu uproszczenia zasad uczestnictwa, w tym stosowanie ryczałtu, jednolitych stawek oraz skal kosztów jednostkowych służących uproszczeniu zasad zwrotu kosztów kwalifikowanych, stworzenie jednolitego systemu kosztów wraz ze zwiększeniem pułapów dofinansowania, a także ustanowienie funduszu gwarancyjnego na pokrycie ryzyka finansowego wynikającego z prowadzenia działań pośrednich w zakresie badań naukowych. Trybunał odniósł się do czytelności wniosku Komisji, stwierdzając, że istnieje możliwość jego doskonalenia, jeżeli Komisja dążyłaby do zapewnienia większej spójności definicji. W opinii zwrócono także uwagę na obowiązek Komisji w zakresie monitorowania zgodności z przepisami dotyczących pomocy państwa na rzecz działalności badawczo-rozwojowej. Szczegółowy program 7. PR "Możliwości" przewiduje zwłaszcza finansowanie publicznej i prywatnej infrastruktury badawczej poprzez łączenie środków pochodzących z 7. PR, innych funduszy europejskich oraz nakładów krajowych. "Komisja powinna zwrócić szczególną uwagę na potencjalne zagrożenia wynikające z udzielania różnych dotacji z budżetu wspólnotowego na te same działania", radzą przedstawiciele Trybunału, zalecając opracowanie odpowiedniego narzędzia monitorowania w celu zapewnienia zgodności z zasadami dotyczącymi pomocy państwa. Choć proponowane zasady udziału w 7. PR w dużej mierze przypominają zasady stosowane w odniesieniu do 6. PR, dodano dwa nowe elementy: zasady finansowania z budżetu Europejskiej Rady ds. Badań oraz zasady przyznawania dotacji dla Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) na wspieranie "instrumentu finansowego uwzględniającego podział ryzyka". Trybunał podziela przekonanie Komisji, że zasady uczestnictwa powinny być również stosowane do finansowania przedsięwzięć za pośrednictwem Rady, ale zauważa brak przepisów regulujących transfer dotacji w przypadku przechodzenia naukowców do innej organizacji. Według wniosku Komisji, w przeciwieństwie do innych sekcji 7. PR, dotacje na badania pionierskie będą przyznawane przez Radę określonym badaczom lub grupom badawczym (a nie podmiotom prawnym). W opinii Trybunału, do umów o dotacje należy wprowadzić klauzulę stanowiącą, iż przypadku przeprowadzki naukowca do innego państwa członkowskiego UE lub kraju stowarzyszonego, przyznana dotacja zostanie przekazana na jego życzenie do nowej organizacji, po zweryfikowaniu tej organizacji przez Komisję. Jeśli chodzi o dotacje przyznane dla EBI, Trybunał apeluje o większe sprecyzowanie zakresu udzielanych przez EBI pożyczek i działań polegających na finansowaniu gwarancji. W swojej opinii żąda również wyjaśnienia, czy wszystkie zasady udziału będą miały zastosowanie do dotacji na rzecz EBI, oraz którymi zasadami EBI będzie się kierował przy udzielaniu pożyczek i finansowaniu gwarancji. Trybunał Obrachunkowy podsumowuje swoją opinię stwierdzając, że wniosek "zawiera pewne elementy [...] uproszczonego systemu, w szczególności polegające na wprowadzeniu jednolitego systemu kosztów, ale nie tworzy przejrzystego, wszechstronnego i łatwego do administrowania systemu obliczania i raportowania kosztów oraz określania wielkości wkładu wspólnotowego". Trybunał ostrzega, że o ile nie zostaną wprowadzone zmiany, potrzeby uczestników mogą nie zostać spełnione, a wykazywane przez nich koszty będą nadal zawyżane w 7. PR. Komisja nie ma obowiązku przyjęcia zaleceń Trybunału; kwestia, czy uwzględni je Parlament, zostanie rozstrzygnięta podczas pierwszego czytania wniosku w czerwcu.