Słowacja osiąga doskonałość w zakresie badań naukowych w dziedzinie fizyki plazmy
Projekt ELEvaTE jest pierwszym słowackim projektem realizowanym w ramach współpracy partnerskiej. Celem współpracy partnerskiej jest znaczące wzmocnienie określonej dziedziny badań na danym uniwersytecie w państwie rozszerzającym poprzez nawiązanie współpracy z co najmniej dwiema czołowymi międzynarodowymi instytucjami badawczymi w innych państwach członkowskich lub krajach stowarzyszonych. We współpracy z Instytutem Fizyki Jonowej Uniwersytetu w Innsbrucku kierowanym przez prof. Paula Scheiera oraz Grupy Fizyki Molekularnej brytyjskiego Open University, którą kieruje prof. Nigel Mason, prace podejmowane w ramach projektu ELEvaTE miały na celu usprawnienie Laboratorium Fizyki Elektronowej i Plazmy (EPPL) wydziału matematyki, fizyki i informatyki Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie. Celem projektu było podniesienie statusu EPPL do rangi europejskiego centrum doskonałości o międzynarodowym znaczeniu. Przybliżanie Słowacji do unijnych projektów Uniwersytet Komeńskiego poszukiwał sposobów na zwiększenie możliwości EPPL w zakresie badań naukowych oraz innowacji, aby laboratorium było w stanie uczestniczyć w projektach realizowanych w ramach programu „Horyzont 2020”. Wykorzystanie wiedzy specjalistycznej oraz najlepszych praktyk przekazanych przez instytucje partnerskie stanowiło kluczowy krok do zniwelowania luk w zakresie nawiązywania kontaktów, a także ograniczenia różnic dzielących Uniwersytet Komeńskiego oraz czołowe jednostki badawcze w Unii Europejskiej zajmujące się tymi samymi dziedzinami nauki. Różnorodne działania podejmowane w ramach projektu obejmowały pobyty szkoleniowe w instytucjach partnerskich, wspólne szkoły letnie, udział w międzynarodowych konferencjach i warsztatach, a także organizację szeregu wydarzeń naukowych. Ponadto w ramach projektu odbywały się intensywne wymiany kadr naukowych oraz kierowniczych pomiędzy uczelniami partnerskimi. Koordynator projektu Stefan Matejcik wspomniał, że odpowiednie zmiany w zakresie legislacji oraz organizacji powinny wspierać tworzenie multidyscyplinarnych obszarów i platform badawczych przez uniwersytet, a także rozwój kompetencji oraz zaplecza naukowego ośrodków projektowych, przekazywanie wiedzy oraz współpracę międzynarodową – czynniki, które pozwolą uczelni osiągnąć doskonałość naukową. Jak wyjaśniła kierowniczka projektu Viera Bordoy, infrastruktura naukowa to nie tylko laboratoria, lecz przede wszystkim ich pracownicy. „Odpowiednia struktura wsparcia w ramach uniwersytetów jest kluczem do osiągnięcia sukcesu. Jeśli naszym celem jest zwiększanie doskonałości naukowej, należy za wszelką cenę dążyć do nawiązywania kontaktów, wysyłania pracowników w delegacje do zagranicznych instytucji oraz podnoszenia ich kwalifikacji”, stwierdziła. Od czasu rozpoczęcia realizacji projektu, EPPL podpisało nowe umowy o współpracy z instytucjami badawczymi oraz z przedstawicielami branży, a także – przede wszystkim – zwiększyło współpracę w ramach projektów realizowanych w ramach programu „Horyzont 2020”. Ważna działalność badawcza Naukowcy rozpoczynający swoją karierę naukową prowadzili badania naukowe w dziedzinie procesów opartych na jonach i elektronach, która stanowi połączenie fizyki oraz chemii. Wyniki uzyskane w ramach realizowanych przez nich badań są szczególnie ważne dla badań planetarnych, materiałoznawstwa, biomedycyny i rolnictwa. Jednym z najważniejszych rezultatów projektu była współpraca pomiędzy EPPL oraz astrofizykami zaangażowanymi w misję Rosetta Europejskiej Agencji Kosmicznej, której skutkiem był nowy program badawczy, zajmujący się zagadnieniem widm emisyjnych elektronów w cząsteczkach wody, tlenu oraz podtlenku azotu znajdujących się w atmosferach komet. Kolejnym ważnym osiągnięciem dla EPPL było podjęcie współpracy z konsorcjum Europlanet, która pozwoli na zbudowanie międzynarodowego laboratorium zajmującego się badaniem procesów opartych na elektronach w atmosferach planet. Pozostała działalność badawcza laboratorium obejmowała badanie zagadnienia jonizacji elektronów, w szczególności w przypadku interakcji elektronów niskoenergetycznych z cząsteczkami metaloorganicznymi do zastosowań w nanotechnologii. Badacze osiągnęli także znaczące postępy w dziedzinie badań nad plazmą niskotemperaturową. Wyniki badań dotyczących wyładowań plazmowych okazały się istotne z punktu widzenia zastosowań w biomedycynie oraz w rolnictwie. Ponadto naukowcy wykazali także, że połączenie spektrometrii ruchliwości jonów oraz spektrometrii mas stanowi doskonałe narzędzie umożliwiające wykrywanie szkodliwych substancji – ftalanów – w opakowaniach żywności oraz produktów farmaceutycznych wykonanych z tworzyw sztucznych. Projekt ELEvaTE umożliwił Laboratorium Fizyki Elektronowej i Plazmy Uniwersytetu Komeńskiego na nawiązanie równorzędnej konkurencji z innymi instytucjami w Unii Europejskiej i stanie się innowacyjnym ośrodkiem badawczym. W najbliższej przyszłości przewidywane jest zacieśnienie współpracy pomiędzy EPPL oraz innymi ośrodkami europejskimi, a także udział w projektach unijnych.
Słowa kluczowe
ELEvaTE, Laboratorium Fizyki Elektronowej i Plazmy (EPPL), Uniwersytet Komeńskiego, Słowacja, fizyka plazmy, Europejska Agencja Kosmiczna, Europlanet, jonizacja elektronów, spektrometria ruchliwości jonów
