Optyka adaptatywna wyostrza obraz nieba
Nieostre obrazy kosmosu być może wkrótce odejdą do lamusa. Astronomowie wykorzystujący Bardzo Duży Teleskop w Europejskim Obserwatorium Południowym (ESO) uzyskali pierwsze skorygowane zdjęcia kosmosu wykonane z pomocą prototypowego wielokrotnie sprzężonego układu optyki adaptatywnej Multi-Conjugate Adaptive Optics Demonstrator (MAD). Urządzenie to pozwoliło naukowcom uzyskać obrazy bez zniekształceń spowodowanych przez drgania atmosfery. Zdaniem przedstawicieli ESO obrazy te są "światową premierą" o jakości porównywalnej ze zdjęciami zarejestrowanymi w przestrzeni kosmicznej, a jednocześnie stanowią obiecujący znak możliwości zastosowania tej kluczowej technologii w ekstremalnie dużych teleskopach. - Na zdjęciach z teleskopów naziemnych widoczne są zniekształcenia wywołane drganiami atmosfery. Drgania te powodują migotanie gwiazd, które zachwyca poetów, lecz stresuje astronomów, ponieważ rozmazuje szczegóły obrazów - powiedzieli przedstawiciele ESO. Obrazy uzyskano dzięki technikom optyki adaptatywnej. W układach optyki adaptatywnej wykorzystywane jest sterowane komputerowo zwierciadło odkształcalne, które przeciwdziała zniekształceniom obrazu spowodowanym drganiami atmosfery. Jego działanie opiera się na optycznych korektach dokonywanych w czasie rzeczywistym, generowanych na podstawie danych obrazu przekazywanych z ogromną prędkością - wielu setek razy na sekundę - z "czujnika czoła fali" (specjalnej kamery). Choć technika ta została zastosowana w Obserwatorium La Silla już w 1989 roku, dopiero teraz układy optyki adaptatywnej są w stanie korygować zniekształcenia obrazów małych fragmentów nieba, w tym wypadku mieszczących się w odległości 15 sekund łuku. Testowe "zdjęcia" wykonano 25 marca i skupiły się one na trzech gwiazdach o wielkości 11 magnitudo z gromady Omega Centauri, znajdujących się na obszarze nieba o średnicy 1,5 minuty łuku. Teleskop posłuży teraz do obserwowania tego obszaru przez kilka nocy w celu określenia, jak urządzenie sprawdza się w różnych warunkach widoczności. - Głównym zadaniem MAD jest udowodnienie możliwości wykorzystania oraz wykazanie sprawności nowych technik optyki adaptatywnej - powiedział Norbert Hubin, szef grupy ds. optyki adaptatywnej w Europejskim Obserwatorium Południowym. Jak wyjaśnił, wyniki tych testów będą mieć zasadniczy wpływ na opracowywanie przyszłych instrumentów, zarówno dla Bardzo Dużego Teleskopu, jak również dla Ekstremalnie Dużego Teleskopu. Catherine Cesarsky, dyrektor generalny Europejskiego Obserwatorium Południowego, powiedziała: - Jest to spektakularne osiągnięcie, które otwiera zupełnie nowe perspektywy w dziedzinie ekstremalnie dużych teleskopów.