"Potrzebujemy Waszej opinii w sprawie unijnej polityki dotyczącej badań" - mówi komisarz Potočnik
- Potrzebujemy Waszej opinii w sprawie sposobów poprawy europejskiej polityki dotyczącej badań naukowych - apelował komisarz UE ds. nauki i badań naukowych Janez Potočnik podczas "miejskiego spotkania", które organizator - sieć internetowego serwisu medialnego Science|Business - zapowiadał jako rzadka lekcja demokracji bezpośredniej. Komisarz Potočnik rozpoczął internetową relację od uznania faktu, że rozdrabnianie i powielanie europejskich działań badawczych jest dowodem na konieczność restrukturyzacji europejskiego systemu badań, dzięki której Europa będzie mogła stworzyć przestrzeń badawczą konkurencyjną dla przestrzeni badawczych Stanów Zjednoczonych, Japonii oraz rynków wschodzących - Chin i Indii. - Ile milionów euro wydaje się finansowanie podobnych instytucji badawczych i obszarów badań? - komisarz pytał uczestniczących w spotkaniu przedstawicieli uniwersytetów i organizacji branżowych z 10 krajów europejskich. - Nie stać nas na luksus oczekiwania, dlatego musimy działać szybko już teraz - stwierdził. Tłem wydarzenia była Zielona Księga Komisji Europejskiej "Europejska Przestrzeń Badawcza: Nowe perspektywy", której celem jest uzyskanie komentarzy na temat takich propozycji, jak np. koordynacja krajowych budżetów przeznaczonych na badania i rozwój (B+R) po to, aby uniknąć powielania działań i osiągnąć korzyści związane z efektem skali. Inne kluczowe propozycje Zielonej Księgi to stworzenie nowych struktur karier zawodowych oraz zmiany w systemach emerytalnych umożliwiające naukowcom bezproblemowe przechodzenie od jednej instytucji do drugiej oraz swobodne poruszanie się pomiędzy środowiskami akademickimi a kręgami branżowymi. Zdaniem komisarza Potočnika głównym założeniem Zielonej Księgi nie jest odkrywanie na nowo koncepcji Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA), ale stworzenie odpowiedniego środowiska, w którym ERA będzie mogła w pełni się rozwijać. Chodzi tu o wprowadzenie w UE "piątej swobody" - swobody przepływu wiedzy - która powinna stać się gwarancją poprawy konkurencyjności i większej koordynacji na kontynencie europejskim. Kwestia przepływu naukowców i wiedzy stała się zatem głównym tematem podejmowanym podczas spotkania przez środowiska akademickie i sektor prywatny. Zdaniem Joachima von Heimburga, dyrektora korporacyjnego ds. badań i rozwoju, innowacji i wiedzy (na obszar Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki) w firmie Procter & Gamble, mobilność pomiędzy instytucjami akademickimi a sektorem prywatnym jest kwestią skomplikowaną nie ze względów finansowych, ale ze względu na struktury decyzyjne. Dr von Heimburg zwrócił również uwagę na różnice w systemach wartości funkcjonujących w europejskich środowiskach akademickich i sektorze prywatnym. Dopóki uniwersytety będą bardziej zainteresowane poszukiwaniem wiedzy akademickiej i publikowaniem prac naukowych, dopóty interakcja z sektorem prywatnym, nastawionym na innowacyjność i wytwarzanie produktów, nie będzie rzeczą łatwą. Swoją wypowiedź dr von Heimburg zakończył, proponując jednak rozwiązanie: "Sądzę, że zgrupowania innowacyjne są najlepszym pomysłem na promowanie mobilności w Europie". Andrew Herbert, dyrektor zarządzający ośrodka Microsoft Research z Cambridge, podniósł kwestię kształcenia w europejskich ośrodkach akademickich. Stwierdził, że jego firma zatrudniła więcej doktorów ze Stanów Zjednoczonych niż z Europy ze względu ich na szersze doświadczenie i większy zakres umiejętności. Stąd też jego pytanie brzmiało: "Co można zrobić w celu podniesienia poziomu wiedzy interdyscyplinarnej doktorów wykształconych w Europie, tak aby stali się oni bardziej konkurencyjni?" Torbjorn Digernes, rektor norweskiego Uniwersytetu Nauki i Techniki w Trondheim i prezes Komisji Badań Naukowych przy norweskiej Radzie ds. Szkolnictwa Wyższego, wypowiadał się w kolejnej ważnej kwestii, tj. sposobów zagwarantowania przez Komisję Europejską, że w wyścigu po fundusze na badania i działalność rozwojową kraje mniejsze i kraje stowarzyszone nie będą tracić w stosunku do większych uniwersytetów i firm. Komisarz Potočnik potwierdził słuszność tych obaw, jednocześnie jednak stwierdził, że programy takie jak europejskie platformy technologiczne oraz wspólne inicjatywy technologiczne mają charakter powszechny i są prowadzone z zastosowaniem podejścia oddolnego. - Osobiście doradzam bycie aktywnym i uczestniczenie w programach, gdyż każda instytucja sama stwarza sobie zapotrzebowanie - powiedział komisarz. Jak często bywa w przypadku tego rodzaju spotkań, poruszono również kwestie nadmiernej regulacji, biurokracji, poziomu kontroli i składania raportów. Tym razem kwestie te podjął profesor Vlastimil Ruzicka, rektor praskiego Instytutu Technologii Chemicznej. Komisarz Potočnik pokrótce wyjaśnił, w jaki sposób unijne mechanizmy księgowe zapewniają przejrzystość oraz zapewnił, że procedury uproszczono nie tylko w ramach siódmego programu ramowego (7. PR), np. w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), dzięki nowemu funduszowi gwarancyjnemu, ale również w ramach niedawno powołanej Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC). Dyskusji poddano jeszcze dwie inne kwestie: pierwsza dotyczyła utworzenia Europejskiego Instytutu Technologicznego (EIT), druga zaś stałego problemu opracowania wspólnotowego prawa patentowego, które zbliżyłoby europejskie koszty zgłaszania wniosków patentowych do poziomu ustalonego w Stanach Zjednoczonych. Chociaż komisarz Potočnik zwrócił uwagę, że za EIT odpowiedzialny jest przede wszystkim komisarz ds. edukacji Ján Figel', a nie on sam, stwierdził też, że jego zdaniem utworzenie tego instytutu to dobry pomysł i przyrównał opór wobec tej idei do oporu wyrażanego w pewnych kręgach, kiedy zaczynały się dyskusje na temat przyszłej Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. - A teraz proszę zwrócić uwagę, jak entuzjastycznie jest przyjmowana ERC od czasu jej powołania - powiedział komisarz Potočnik. W sprawie patentu wspólnotowego komisarz zgodził się z komentarzami pozostałych uczestników, stwierdzając: "Należy żałować, że państwa członkowskie nie były do tej pory w stanie osiągnąć porozumienia. Uważam, że należy jak najszybciej podjąć działania w tej sprawie". Na koniec komisarz Potočnik zgodził się odpowiedzieć na pytania i wypowiedzieć się na tematy formułowane w czasie "miejskiego spotkania", za pośrednictwem strony internetowej organizatora wydarzenia, Science|Business. W ramach procesu konsultacyjnego Komisji organizator przedstawi jej końcowe sprawozdanie podsumowujące. Natomiast opinie w sprawie Zielonej Księgi można zgłaszać do sierpnia 2007 r. Następnie Komisja przedstawi konkretne propozycje, które zostaną uwzględnione w programie Słowenii, przejmującej przewodnictwo w UE od roku 2008.